Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας

Υπέροχος ο τίτλος του βιβλίου του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ (Εκδ. Οδυσσέας, 4η εκδ., 2005). Βέβαια για ένα θέμα τραγικό, αλλά και πολιτικά και ιστορικά εξαιρετικά ενδιαφέρον, όπως είναι ο Ισπανικός Εμφύλιος και η ιστορία του αναρχικού κινήματος της Ισπανίας τις παραμονές του Μεγάλου Πολέμου.

Επικεντρωμένο στην ιδιαίτερη μορφή του αναρχικού επαναστάτη Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, ενός ανθρώπου που "έζησε γι' αυτό που σκέφτηκε", και συγκροτημένο με ευφυή τρόπο από τις ψηφίδες των μαρτυριών αυτών που έζησαν και συμμετείχαν στα γεγονότα, το βιβλίο είναι θεωρώ εξαιρετικό παράδειγμα προσέγγισης μίας ιστορικής περιόδου και μίας ιστορικής μορφής

Σεβόμενος την αναρχική ηθική που αποκηρύττει την αποτίμηση των αγωνιστών της με μεσσιανικές ιδεοληψίες, σταματώ εδώ τις εντυπώσεις από το περιεχόμενο του βιβλίου, αν και μέσα από τα κείμενά του συγκεντρώνει κανείς πλούσια και κριτικά στοιχεία γι' αυτή τη μορφή του Ντουρούτι, που τον κάνουν αδιαμφισβήτητα ενδιαφέρουσα προσωπικότητα.

Ολοκληρώνοντάς την ανάγνωση του βιβλίου χθες, σε μία αναγνωστική πορεία που επιχειρεί να αντιληφθεί το διάλογο του ατόμου με την ιστορία της εποχής του - ζητούμενο και σύγχρονο, τις μέρες που ζούμε - παραθέτω δύο πολύ ενδιαφέροντα αποσπάσματα: το ένα, πολιτικό και το άλλο, σχεδόν ποιητικό.

Γράφει λοιπόν ο Λουί Λεκουάν:

"Μετά την ίδρυση της Ισπανικής Δημοκρατίας, ταξίδεψα στη Βαρκελώνη για να επισκεφτώ τους φίλους μου Ασκάσο, Ντουρούτι και Χοβέρ. Έφτασα την παραμονή της Πρωτομαγιάς. Οι κομμουνιστές είχαν οργανώσει εκδήλωση και είχαν πλημμυρίσει τους τοίχους της πόλης με αφίσες. Αντίθετα από την πλευρά της CNT-FAI τίποτα, ούτε ένα φέιγ-βολάν. Ήθελαν να χάσουν τις δυνατότητες για προπαγάνδα μια τέτοια μέρα; Ο Ντουρούτι με καθησύχασε: " Αντίθετα θα οργανώσουμε διαδήλωση... υπολογίζουμε σε εκατό χιλιάδες εθελοντές".... Και πράγματατι, οι αναρχικοί συγκέντρωσαν εκατό χιλιάδες κόσμο, ενώ οι κομμουνιστές 6-7 χιλιάδες"

Ακολουθεί μία ανώνυμη μαρτυρία. Ο Ντουρούτι έχει σκοτωθεί στη Μαδρίτη και επιτροπή αναρχικών επισκέφτεται τη Μόσχα:

"Στην παραμονή μας στη Μόσχα, επισκεφτήκαμε μερικούς εργάτες που έμεναν σε μία προλεταριακή γειτονιά της πόλης. Σε ένα μικρό ξύλινο σπίτι συναντήσαμε έναν εργάτη μετάλλου, που είχε πάρει μέρος στπυς αγώνες του 1918...Μας έγνεψε να πάμε σε μία γωνιά του δωματίου του και έβγαλε μέσα από ένα κομό ένα παλιό βιβλίο. ήταν μια κιτρινισμένη έκδοση των έργων του Κορολένκο. Στο βιβλίο είχε τοποθετήσει μερικά αποκόμματα εφημερίδων, μια φωτογραφία του Ντουρούτι... και ένα ρεπορτάζ με τη βιογραφία του... Γύρισε κι άλλο τα φύλλα του βιβλίου του και βρήκε ακόμα ένα απόκομμα. Το χαρτί ήταην ακόμη πιο παλιό. Αναγνωρίσαμε στη φωτογραφία τον παλιό αναρχικό ηγέτη Νέστορα Μαχνό..."

Από το πρώτο απόσπασμα κρατώ την πεποίθηση ότι η πίστη κινητοποιεί τους ανθρώπους και όχι η προπαγάνδα. Από το δεύτερο, πόσο μεγάλη τόλμη έχει ανάγκη η πίστη. Σκεφτείτε: ένας εργάτης (α), ένα "παράνομο" βιβλίο σε ένα αμείλικτα λογοκριτικό καθεστώς (β) και οι ένθετοι "μάρτυρες" της πίστης συν τω χρόνω (γ).