Ο βίος και η πολιτεία ενός Εβραίου Μακρυγιάννη

Το βιβλίο έχει τίτλο «Έλληνας, Εβραίος και αριστερός». Συγγραφέας του είναι ο Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλάς και πρωτοεκδόθηκε το 2000 από τις εκδόσεις «Νησίδες». Πρόκειται για την αυτοβιογραφία ενός Έλληνα Κομουνιστή Εβραίου, πολύμήχανου, που πολύ περιπλανήθηκε «πολλῶν δ᾿ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω,/πολλὰ δ᾿ ὅ γ᾿ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,..»…

Θα μπορούσαν να είναι τα απομνημονεύματα ενός Μακρυγιάννη ή η αυτοβιογραφία ενός Ζορμπά. Κυρίως γιατί ο βίος και η πολιτεία του Μωυσή Μπουρλά διατηρεί με έναν υπαινικτικό τρόπο άμεση σχέση με το ύφος της γραφής του πρώτου ή το λογοτεχνικό χαρακτήρα του δεύτερου.

Η αφηγηματική ροή αφήνει ρωγμές, η αισθητική του κειμένου είναι αστόλιστη, οι ατέλειές της αφήνουν γυμνή μια αφοπλιστική ειλικρίνεια, όσα δεν λέγονται κατ’ ουσίαν δεν υποκρύπτονται, οι οφειλές και τα μνημόσυνα στο τέλος είναι σχεδόν αυτόνομες ποιητικές πόλεις-κράτη. Το βιβλίο νομίζω, είναι από αυτά που αφήνουν τα ίχνη τους, παρά την κάποια επιμέλεια που θα του χρειαζόταν από τον εκδοτικό οίκο. Αν το κυρίαρχο στοιχείο του βιβλίου είναι βέβαια η ζωή του συγκεκριμένου ανθρώπου, η γραφή και ο τρόπος της αφήγησης είναι νομίζω ένας κρυμμένος θησαυρός σχεδόν σε όλη την έκτασή του.

Αφήνω εδώ σαν ελάχιστο δείγμα το βιογραφικό του Μωυσή Μπουρλά, όπως το αντιγράφω από την «Αυγή» και όπως συνοπτικά περιέχεται και στ’ «αυτιά» το βιβλίου: «…Ο Μωυσής Μπουρλάς γεννήθηκε στο 1918 στο Κάιρο, από Βολιώτη πατέρα και Χιώτισσα μητέρα. Η οικογένειά του, για οικονομικούς λόγους, εγκαταστάθηκε αργότερα στη Νάουσα και μετέπειτα στη Θεσσαλονίκη, όπου ο μικρός Μωυσής βοηθούσε τον αρτοποιό πατέρα του, ενώ όταν τέλειωσε το γυμνάσιο έγινε τορναδόρος. Το 1935, σε ηλικία 17 ετών, εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ.

Όταν ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό και πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο. Το 1943 και ενώ στη Θεσσαλονίκη οι Ναζί άρχιζαν να εφαρμόζουν την "Τελική Λύση", ο Μ. Μπουρλάς εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ, όπου έδρασε με το όνομα «Βύρων». Το 1945, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, συνελήφθη για την πολιτική του δράση και εξορίστηκε στον Αη Στράτη, τη Μακρόνησο και την Ικαρία.

Το 1951 μετανάστευσε στο Ισραήλ, όπου συνέχισε τη δράση του μετέχοντας στο Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας, καθώς και στο εργατικό κίνημα. Στη διάρκεια της παραμονής του εκεί απώλεσε την ελληνική ιθαγένεια. Μετά το 1967 μετανάστευσε στη Βουλγαρία και στη συνέχεια στη Σοβιετική Ένωση, όπου συνέχισε να εργάζεται ως τορναδόρος μέχρι το 1982, oπότε και συνταξιοδοτήθηκε. 

Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1990, σε ηλικία 72 ετών, και από τότε ξεκίνησε ένα νέο αγώνα για την επιβίωση αλλά και για να αποκτήσει ξανά την ελληνική ιθαγένεια (την οποία πήρε 9 χρόνια μετά). Μη έχοντας πόρους για να επιβιώσει έκανε διάφορες δουλειές και αρχικά εγκαταστάθηκε σε ένα μικρό δωμάτιο που του παραχώρησε η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια μετακόμισε στο γηροκομείο «Σαούλ Μοδιάνο», όπου έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του.»…