Ένα ταξίδι στην Τσεχία

[Αναδημοσίευση του άρθρου του "Βιβλιοθηκάριου" στην "Αυγή της Κυριακής" 16/3/2014]

Όταν κοιτάς από το παράθυρο του αυτοκινήτου τα τοπία γύρω σου να φεύγουν, να επιστρέφουν εκεί από όπου εσύ έφυγες, συμβαίνουν δύο πράγματα: καταρχάς εσύ κάπου πας, και κατά δεύτερο λόγο εσύ δεν είσαι μέρος του τοπίου που απολαμβάνεις. Το να παρατηρούμε τι κάνει ο κόσμος των βιβλιοθηκών σε όλο τον κόσμο επιφέρει για τους περισσότερους από εμάς αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα: δεν είμαστε μέρος του τοπίου που σαφώς θαυμάζουμε. Επομένως το ταξίδι δεν εκπληρώνει την αποστολή του.

Το πρόσφατο ταξίδι ενός συναδέλφου στην Τσεχία μας έφερε κάποιες αποσκευές. Η συζήτησή μας πάνω στις εντυπώσεις του από εκεί είχε πάλι αυτή την ελεγχόμενη οργή που προκαλεί η επίμονη ερώτηση «εμείς τι κάνουμε;». Η Τσεχία λοιπόν, με τις 14 περιφέρειες και τις 6000 κοινότητες/δήμους που έχει, διαθέτει αυτή τη στιγμή 1 Εθνική, 14 περιφερειακές, 5408 δημόσιες και 3900 σχολικές βιβλιοθήκες. Στην καταγραφή αυτή εξαιρούμε προφανώς τις λοιπές ειδικές βιβλιοθήκες. Όλες αυτές οι βιβλιοθήκες  συγκροτούν ενιαίο δίκτυο, προκειμένου να αντιμετωπιστούν με συγκροτημένο σχεδιασμό και το καλύτερο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ζητήματα πολιτικών λειτουργίας, οικονομικής διαχείρισης, ισότιμης παροχής υπηρεσιών σε όλους τους Τσέχους. Η Εθνική Βιβλιοθήκη της χώρας με τις περιφερειακές και τις ειδικές υποχρεούνται  να συνεργάζονται στους δύο βασικούς στόχους της σύνταξης της εθνικής βιβλιογραφίας και της ενημέρωσης του συλλογικού καταλόγου του υλικού όλων των βιβλιοθηκών της χώρας. Διαχειριζόμενη όλο αυτό το δίκτυο η Εθνική Βιβλιοθήκη της Τσεχίας είναι ο μοναδικός διαπραγματευτής για όλες τις βιβλιοθήκες του δικτύου για την απόδοση των πνευματικών δικαιωμάτων για το δανεισμό, αλλά και για την πρόσβαση στην ηλεκτρονική πληροφόρηση, τις βάσεις δεδομένων και τα ηλεκτρονικά περιοδικά. Παρέχοντας το δικαίωμα αυτό σε κάθε βιβλιοθήκη του δικτύου, επιτυγχάνει η Τσεχία την πρόσβαση όλων σε αυτές.

Ερχόμαστε λοιπόν τώρα στο αυτοκίνητο, αφήνουμε το τοπίο και παρακολουθούμε τον οδηγό… Δεν υπάρχει δίκτυο βιβλιοθηκών, αλλά δίκτυα, θεσμοποιημένα ή όχι. Υπάρχουν οι δημόσιες/λαϊκές βιβλιοθήκες, οι νοσοκομειακές, οι ακαδημαϊκές, οι σχολικές. Επομένως δεν υπάρχει κεντρικός σχεδιασμός, εξοικονόμηση και αξιοποίηση πόρων, ενισχυμένη διαπραγματευτική ισχύς για την πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πηγές, ανάπτυξη μεγάλων έργων οργάνωσης και παροχής πληροφοριακών υπηρεσιών (εθνική βιβλιογραφία, ψηφιοποίηση υλικού κ.α.). Είναι πάγιο αίτημα δεκαετιών η συγκρότηση ενός δικτύου βιβλιοθηκών και ο κεντρικός οραματικός και ρεαλιστικός σχεδιασμός της πολιτικής βιβλιοθηκών.

Όταν επιστρέφεις από το ταξίδι, βλέπεις πάλι τα τοπία που έβλεπες όταν πήγαινες. Τότε εκείνα πήγαιναν εκεί από όπου εσύ έφευγες. Τώρα τα βλέπεις να κάνουν το ίδιο, και ενώ εσύ επιστρέφεις στην αφετηρία σου, εκείνα πάνε στον αρχικό προορισμό σου. Με λίγα λόγια τοπία και οδηγοί θα συναντιόμαστε μονάχα στις διαδρομές μας.