Οι ζημιές της Κατοχής στα ελληνικά σχολεία

Η ιστορία είναι αρκετά γνωστή σχετικά με τις καταγραφές που παραγγέλθηκαν και διενεργήθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας ήδη από το 1943 για τις ζημιές και κλοπές αρχαιοτήτων που έγιναν στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας κατά τη γερμανική, ιταλική και βουλγαρική Κατοχή. Τόσο η Φωτεινή Κωνσταντοπούλου στο "Βήμα" (27/10/1996), όσο και οι δημοσιογράφοι Θανάσης Αργυράκης και Αντώνης Καρατζαφέρης στον "Τύπο της Κυριακής" (8/4/2012) έχουν αναφερθεί σε όσα περιλαμβάνει η τριπλή έκθεση που φαίνεται να ολοκληρώθηκε και να παραδόθηκε το 1946, αναφέροντας εντυπωσιακά στοιχεία από τις λεηλασίες κυρίως των "αρχαιολατρών Γερμανών".

Ανάλογη όμως καταγραφή, την ίδια εποχή, έχει γίνει από το Υπουργείο Παιδείας και τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του και για τις ζημιές που έγιναν στα ελληνικά σχολεία από τις γερμανικές, ιταλικές και βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής. Η καταγραφή αυτή δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή. Οι "πίνακες προξενηθεισών ζημιών εις τα σχολεία του ελληνικού κράτους" δεν φαίνεται να είναι "έκδοση" του Υπουργείου, δεδομένου ότι στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι δακτυλογραφημένοι, ενώ οι πρώτες σελίδες είναι χειρόγραφες. Πρόκειται μάλλον για υπηρεσιακό προϊόν που ίσως έχει γραφτεί σε κάποια λίγα αντίτυπα. Οι τρεις τόμοι (100 με 200 σελίδες ο καθένας) εισήχθησαν στη Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών το 1949, άγνωστο με ποιο τρόπο.

Οι καταγραφές, όπως μπορεί κανείς να διακρίνει περιλαμβάνουν ζημιές στα κτίρια και στα έπιπλα όλων των σχολείων της χώρας που προκλήθηκαν από επίταξη, λεηλασία ή πυρκαγιά από τις δυνάμεις κατοχής και αποτιμώνται σε δραχμές του 1940. Στον 1ο πίνακα του τόμου που αφορά τη γερμανική κατοχή το συνολικό ποσό της αποτίμησης των ζημιών φτάνει τα 464.156.000  δραχμές.

Το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 1945 συνέρχεται και συνεδριάζει στο Παρίσι διάσκεψη για τις γερμανικές επανορθώσεις. Τις χώρες τους εκπροσωπούν υπηρεσιακοί εμπειρογνώμονες. Στο συνέδριο συμμετέχουν 18 χώρες (δεν συμμετέχουν η Σοβιετική Ένωση, η Πολωνία και η Γερμανία), οι οποίες συζητούν για την κατανομή των ποσοστών επί των γερμανικών επανορθώσεων. Η διάσκεψη ολοκληρώνει τις εργασίες της και υπογράφεται η συμφωνία για τις γερμανικές επανορθώσεις στις 14 Ιανουαρίου 1946. Η Ελλάδα, όπως ανέφερε ο  επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας Αθ. Σμπαρούνης, "πήγε στη διάσκεψη απροετοίμαστη" Από τον Ιούλιο ως τον Οκτώβριο του 1946 συνέρχεται στο Παρίσι το Συνέδριο Ειρήνης, στο οποίο οι επανορθώσεις τίθενται πάλι υπό διαπραγμάτευση. Η Ελλάδα δέχεται έντονες πιέσεις από τις ΗΠΑ προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τις απαιτήσεις της. Το ελληνικό επανορθωτικό υπόμνημα υπολόγισε το ύψος των επανορθώσεων που ζητούνται από Γερμανία, Ιταλία και Βουλγαρία στα 15.753.578.000 δολάρια του 1938. Οι απαιτήσεις κατανέμονταν ως εξής: 60,9% Γερμανία, 33,6% Ιταλία, 5,5% Βουλγαρία). Οι επανορθώσεις που αποφασίστηκαν και δόθηκαν από την Ιταλία και τη Βουλγαρία ήταν πολύ μικρότερες από τις απαιτήσεις της Ελλάδας (βλ. "Οι επανορθώσεις και το γερμανικό κατοχικό δάνειο"/Τάσος Μ. Ηλιαδάκης. Αθήνα: Πελασγός, 2012). Ακολούθησαν οι συνθήκες ειρήνης με την Ιταλία και τη Βουλγαρία, οι διακανονισμοί των οφειλόμενων επανορθώσεων από αυτές και η συνδιάσκεψη του Λονδίνου (1952) για τα γερμανικά εξωτερικά χρέη

Δεν γνωρίζω αν και πότε αξιοποιήθηκαν σε όλη την πορεία των ελληνικών διεκδικήσεων οι εν λόγω πίνακες ζημιών στα σχολεία του ελληνικού κράτους. Αποτελούν ωστόσο μια ενδεικτική αποτύπωση των πληγών που άφησε πίσω του ο μεγάλος πόλεμος στην Ελλάδα.