Πέδρο Πάραμο

 

Ένας γιος αναζητά τον άγνωστο πατέρα του υλοποιώντας μια υπόσχεση που έδωσε στην ετοιμοθάνατη μητέρα του. Αν αυτό είναι η αφορμή μιας ιστορίας, δεν είναι ίσως και η αιτία της αφήγησής της. Ο "Πέδρο Πάραμο" του Χουάν Ρούλφο (Πατάκης, 2005- μετάφραση Έφη Γιαννοπούλου) είναι τα σημειωματάρια των φαντασμάτων που θα συναντήσει ο Χουάν Πρεσιάδο στο έρημο κόσμο των γονικών του. Είναι τα "μουρμουρητά" των πεθαμένων ενός κατεστραμμένου τόπου που θα ξεδιπλώσουν τα κίνητρα και τα πάθη των ανθρώπων της μεξικάνικης γης και κάθε γης: τον έρωτα, την επανάσταση, το φόνο, την προδοσία, την αγάπη. Ένα άλογο τρέχει απελπισμένο στα βουνά αναζητώντας τον πεθαμένο αναβάτη του, όπως αναζητά τις ιστορίες του παρελθόντος ένας γιος, ένας από τους γιους του Πάραμο, στις αφηγήσεις, στα παλίμψηστα των αφηγήσεων των ανθρώπων που κάποτε ζούσαν τη ζωή, τους πόνους και τις χαρές της. Κάποιος που δεν βρίσκει το χωριό που ψάχνει δεν μπορεί παρά να είναι πεθαμένος, η ομίχλη, ο καπνός που θολώνει τα πράγματα είναι ο κατακλυσμός του αναπόφευκτου: όλα εν τέλει θα τα σκεπάσει η σιωπή, ο χρόνος σαν κουμπαράς φυλάει (και φυλακίζει) για πάντα τις αναμνήσεις. Κι αν δεν "άκουσες ποτέ σου το παράπονο ενός πεθαμένου, τόσο το καλύτερο για σένα".

Νομίζω πως ο γιος που ψάχνει τον πατέρα δεν είναι απλά ένα φροϋδικό σύμβολο, ούτε ένα μυθολογικό τέχνασμα (κάποιος Μεξικανός Οδυσσέας ή Τηλέμαχος). Νομίζω πως ο Χουάν Πρεσιάδο είναι ο αναγνώστης αυτού του έπους, "ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη... πολλῶν δ᾿ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω", ο... Τηλέμαχος αυτής της μεξικανικής Οδύσσειας είναι αυτός που ψάχνει στις ιστορίες το κρυμμένο νόημα των σκιών. Είμαστε εσείς κι εγώ.

Ο "Πέδρο Πάραμο" είναι ένα βιβλίο που λάτρεψε ο ισπανόφωνος κόσμος, και όχι μόνο. Ο Μάρκες, ο Μπόρχες, ο Φουέντες το ύμνησαν κι εμπνεύστηκαν από αυτό. Η έκδοση, με την εξαιρετική επιμέλεια και τον ποιητικό, μεταφρασμένο λόγο της Έφης Γιαννοπούλου μας επιτρέπει να γίνουμε θαμπωμένοι κοινωνοί της μαγείας του ολιγογράφου Χουάν Ρούλφο. Ο Ρούλφο έγραψε μόνο δυο βιβλία. "Ο κάμπος στις φλόγες" μεταφράστηκε επίσης από τη Γιαννοπούλου και εκδόθηκε από τον Πατάκη το 2011.