Παρασκευή 29 Απριλίου 2022

Αγροτικές βινιέτες


Είναι αυτή η φράση του Άλβιου Τίβουλλου, ενός λατίνου ποιητή του 1ου π.Χ αιώνα, που θα τη δεις να αγκαλιάζει μια βινιέτα του 1686 στο "Philologus hebraeo-graecus generalis : continens quaestiones hebreo-grecas, quae circa Novum Test. graecum fere moveri solent" του Johannes Leusden τυπωμένο στο Leiden από τον Jordaan Luchtmans.

Μοιάζει σαν να σου κλείνει μεταφυσικά κάπως το μάτι:

"spes alit agricolas[, spes sulcis credit aratis
semina quae magno faenore reddat ager]"

"Η Ελπίδα θρέφει τον γεωργό[, η Ελπίδα τον κάνει στα αυλάκια που άνοιξε το αλέτρι
να εμπιστεύεται τους σπόρους του για να τους επιστρέψει πολλαπλάσιους το χωράφι του]"


Σε μία άλλη εκδοχή όμως, της Γενεύης του 1624 αυτή τη φορά, (από την "Accroissement des eaux de Siloe / par Pierre Du Moulin") έχουμε έναν σπορέα, τη σπορά του οποίου πλησιάζουν απειλητικά τα πουλιά, ίσως γιατί η ελπίδα τα θρέφει κι αυτά...


Στις "αγροτικές" βινιέτες έχουμε και μια τρίτη εκδοχή (από το "Censorinus de die natali", Lugduni Batavorum : ex officina Ioannis Maire, 1642):

"Fac et spera" "Να πράττεις και να ελπίζεις". Μοιάζει να σχολιάζει πιο λογικά το "spes alit agricolas", να προτρέπει σε ένα Αισώπειο "συν Αθηνά και χείρα κίνει" επί το χριστιανικότερον, αφού ένας ήλιος λάμπει ψηλά με το όνομα του θεού, "Adonai", να φωτίζει την πλάση.

Τρίτη 26 Απριλίου 2022

Μπουκέτα της τυπογραφίας (Β΄ μέρος)

 Ανθοφορίες ακατάβλητες, διαρκείς, χαρτώες, τρυγημένες από κήπους των αιώνων...




















[Οι βινιέτες του πρώτου και του δεύτερου μέρους είναι από τις εκδόσεις:

1) Abrahami Trommii Concordantiae graecae versionis vulgo dictae LXX interpretum..., 1718
2) Campegii Vitringa, Archisynagogus observationibus novis illustratus, 1788
3) Cranae insula laconica, eadem & Helena dicta, & Minyarum posteris habitata, 1696
4) De Graecae Ecclesiae Hodierno Statu Epistola, 1698
5) De legibus Hebraeorum ritualibus, et earum rationibus, libri tres, 1686
6) Discours sur la nature et les dogmes de la religion gauloise, 1769
7) Du royaume de Siam, 1691
8 ) Examen de la Latinité du P. Jouvenci, 1766
9) Fascis [1-5] exercitationum philologico-historicarum, in quo exhibentur, 1699
10) Graecae linguae dialecti, 1738
11) Histoire de la dernière révolution de Gênes, 1758
12) Histoire romaine depuis la fondation de Rome (1744) (3)
13) Histoire romaine depuis la fondation de Rome, 1744
14) Jo. Petri Bellorii notæ in numismata tum Ephesia, tum aliarum urbium apibus insignita, 1658
15) Johannis Henrici Cohausen, ... Ossilegium historico-physicum ad Jod. Herm. Nunningii, 1714
16) Jos. Justi Scaligeri Julii Caesaris a Burden filii Opuscula varia antehac non edita, 1610
17) La Morale d'Épicure, avec des réflexions, 1685
18) Le bon sens, 1794
19) Les principes de la morale et du goût, en deux poëmes, 1737
20) Les Quatre Poétiques d'Aristote, d'Horace, de Vida, de Despréaux, 1771
21) Lettre a monsieur le marquis Olivieri, au sujet de quelques monuments Pheniciens, 1766
22) Lettre de Monsieur à monsieur , 1758
23) Nouveau recueil historique d'antiquités grecques et romaines en forme de dictionnaire, 1768
24) Observationes philologicae et theologicae in Evangelii Lucae capita XI. priora, 1766
25) Pantheon Aegyptiorum, 1750
26) Pantheum mythicum, seu Fabulosa deorum historia, 1697
27) Petri Burmanni vectigalia populi Romani, et Zeus Kataibatēs sive Jupiter Fulgerator, in Cyrrhestarum nummis, curis secundis illustrata, 1734
28) Pomponii Melae de Situ orbis libri III, 1722
29) Quint. Septimii Florentis Tertulliani, Liber de pallio, 1600
30) Recueil de différentes pièces sur les arts, 1786
31) Roma antica di Famiano Nardini, Alla santita di N. S. Alessandro VII, 1665
32) Romani collegii Societatis Jesu musæum celeberrimum, 1678
33) Spicilegium Antiquitatis sive Variarum ex Antiquitate elegantiarum vel novis luminibus illustratarum, 1692
34) Théologie astronomique, ou Démonstration de l'existence et des attributs de Dieu par l'examen et la description des cieux, 1729
35) Tom Jones, ou, L'enfant trouve, 1784
36) Veterum Romanorum religio, castrametatio, disciplina militaris ut et balneae, ex antiquis numismatibus et lapidibus demonstrata, 1686
37) Voyage historique et littéraire dans la Suisse occidentale, 1781
38) Τraité des miracles, dans lequel on examine, 1764

Σάββατο 23 Απριλίου 2022

Μπουκέτα της τυπογραφίας (Α΄ μέρος)


Δεν ξέρω άλλο τρόπο να ανθίζει μέσα μου η φαντασία, η ελπίδα, η ηδονή και η ελευθερία από τα βιβλία. Σήμερα λοιπόν, που είναι η Παγκόσμια Μέρα τους, μπορώ να σας αφήσω να δείτε τον μικρό μου κήπο με τις ανθισμένες βινιέτες από τις σελίδες τίτλου βιβλίων του 17ου και του 18ου αιώνα.


















Τετάρτη 20 Απριλίου 2022

Λέξεις που θα αναγεννηθούν


"Multa renascentur quae iam cecidere"...

Πόση ελπίδα θα κουβαλούσε μαζί της η αρχή μιας φράσης του Οράτιου σε μια περίτεχνη βινιέτα μιας έκδοσης του 1735. Μέσα στα ερείπια του κόσμου ελπίζει πως "πολλές λέξεις θα αναγεννηθούν που τώρα έχουν βυθιστεί στη λήθη". Σαν να μπορούν οι λέξεις να αλλάξουν τον κόσμο.

[Από το "De praeclaris Mediolani aedificiis quæ Aenobarbi cladem antecesserunt dissertatio cum duplici appendice"]

Δευτέρα 18 Απριλίου 2022

Από το εικονοστάσι της τυπογραφίας


"Gradatim ad sidera tollor" - η ιστορία της αναγεννησιακής και μεταναγεννησιακής εκδοτικής ιστορίας της Ευρώπης έχει ένα σημειολογικά διαφωτιστικότατο "εικονοστάσι": τις βινιέτες, τα μικρά εγχάρακτα σχεδιάσματα στις σελίδες τίτλων των βιβλίων που τυπώθηκαν στις γερμανικές πόλεις, το Παρίσι, το Αμστελόδαμο, την Ουτρέχτη, τη Ρώμη, τη Βενετία και αλλού. Αγαπημένη προσθήκη σε αυτά ήταν τα λατινικά (κυρίως) και τα ελληνικά ρητά - εξάλλου οι δύο αυτές γλώσσες ήταν το όχημα της αναγέννησης.

Η συγκεκριμένη βινιέτα είναι από το "Lexicon rabbinico-philologicum" του Johannes Henricus Otho (Genevae : sumptibus Joh. Herm. Widerhold. M. DC. LXXV). Σε αυτή την "βήμα με βήμα" πορεία "προς τα αστέρια", μπορεί κανείς να δει, κάπως αυθαίρετα προφανώς, και την προτεσταντική αστική τάξη να ετοιμάζεται εκεί στο... μεταίχμιο Αναγέννησης και Διαφωτισμού (1675) να τα κατακτήσει...

Παρασκευή 15 Απριλίου 2022

Κομμένα κλαδιά του 1611


"19. Ίσως μου πεις: «Αποκόπηκαν τα κλαδιά, για να μπολιαστώ εγώ στη θέση τους». 20. Σωστά. Τα απέκοψε η απιστία τους και τώρα εσύ έχεις πάρει τη θέση τους δια της πίστεως. Αυτό όμως δεν πρέπει να σε κάνει περήφανο, αλλά προσεκτικό. 21. Πρόσεξε, μήπως ο Θεός, που δε λυπήθηκε τα φυσικά κλαδιά, δε λυπηθεί ούτε εσένα..."
[Προς Ρωμαίους 11]

"Defracti sunt rami ut ego insererer ". 1611, η διάσημη βινιέτα του Estienne, η ελιά, τα κομμένα της κλαδιά και ο Απόστολος Παύλος είναι πια σε έκδοση του τρίτου στη σειρά τυπογράφου της σπουδαίας οικογένειας, του Paul. Το θείο χέρι κόβει πια τα κλαδιά του δέντρου, σε κάποια διακρίνεται το μπόλι τυλιγμένο με σκοινί/χόρτο, το μότο έχει αλλάξει, δεν είναι πια το "Noli altum sapere" ("μη υψηλοφρόνει, (αλλά φοβού))".

[Φωτίου Μυριόβιβλον ή Βιβλιοθήκη = Photii Myriobiblon, sive Bibliotheca librorum quos Photius Patriarcha Constantinopolitanus legit et censuit / graece edidit David Hoeschelius, & notis illustravit ; latine vero reddidit & scholiis auxit Andreas Schottus. [Genevae] : Oliva Pauli Stephani, MDCXI [1611] ]

Τρίτη 12 Απριλίου 2022

Άνθρωποι και δέντρα στις βινιέτες των πρώτων αιώνων της τυπογραφίας (B΄ μέρος)


Τα δέντρα δεν φύτρωσαν μόνο στις βινιέτες των εκδόσεων του Estienne και του Elsevier μες στους αιώνες της τυπογραφίας. Το δέντρο είναι προφανές σύμβολο της γόνιμης καρποφορίας, ακόμη και η χριστιανική παράδοση μορφοποιεί στην εικόνα ενός δέντρου τη γνώση του καλού και του κακού. Δίπλα στα δέντρα των βινιετών συνήθως στέκονται ή κάθονται άνθρωποι. Το θέμα βέβαια είναι ότι σπάνια θα δει κανείς στις βινιέτες αυτές ο άνθρωπος να είναι γυναίκα, ίσως γιατί η διανόηση τους αιώνες 16ο-18ο ήταν προνόμιο των ανδρών. Μια από τις εικονογραφήσεις που τοποθετούν μια γυναίκα δίπλα στο δέντρο, τοποθετούν αντίκρυ της έναν νεκρό άνδρα, το δέντρο στην πλευρά του είναι επίσης ξερό και νεκρό. Κατά τα άλλα στις βινιέτες των αιώνων αυτών βρίσκει κανείς επίσης τη θεά Αθηνά, λυκανθρώπους, τεράστιους βατράχους, κάποιες φορές στο δέντρο σκαρφαλώνει κάποιος άνδρας, άλλοτε κάθεται και αναπολεί κάτω από αυτό, συνήθως θα δεις πουλιά κάτω από τα δέντρα, πιο συχνά μια κουκουβάγια ως σύμβολο της σοφίας, υπάρχουν βέβαια κάποιες βινιέτες που τα δέντρα είναι μόνα τους, χωρίς την παρουσία ζώων ή ανθρώπων. Και τότε τα δέντρα πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο, όπως το έλατο που γέρνει και πέφτει πάνω σε έναν φοίνικα στις εκδόσεις του Γερμανού Johann David Zunner συνοδεία της εύηχης φράσης του Ιούλιου Καίσαρα "onerata renitor"