Μάιος 2021

Ένας Αιγύπτιος πιτσιρικάς, ο Μαγκντί, είπε στην Κ. "πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς ιδέες;" και πρόσθεσε "η πιο ωραία ιδέα είναι η συμφιλίωση". Και η Σούνα είπε "η πιο ωραία ιδέα είναι η μουσική". Και η Κέλλυ είπε πως οι ιδέες είναι σαν τα αυγά: πρέπει να σπάνε για να βγει από μέσα τους η σκέψη και να τη δουν οι άνθρωποι.

***

η ζωγραφιά είναι της Στέλλας (05/2021)

Ανάμεσα

Ζω ανάμεσα στις ιστορίες και τους ανθρώπους - νομίζω αυτές κι αυτοί είναι οι διαφυγές μου, τα όρια της ύπαρξής μου ορίζονται από αυτές κι αυτούς. Το συνειδητοποίησα χθες μιλώντας με τον Φ. Περπατούσαμε μέσα στη νύχτα και με ρώτησε τη γνώμη μου για τα ηρεμιστικά, τα αντικαταθλιπτικά χάπια, τους ψυχολόγους και τους ψυχιάτρους, όσα πενθούμε, τις κρίσεις πανικού που ορίζουν τις ζωές των συνομηλίκων και των μεγαλύτερών μας πια αυτό τον καιρό. Το ξανασκέφτηκα σήμερα που βρεθήκαμε για καφέ με τον Αλ. και συζητούσαμε για την Αριστερά και μου είπε πως δικαιούμαστε να κοιτάξουμε και τον εαυτό μας και από ένα διπλανό τραπέζι σηκώθηκε ένας γέρος με σάπια δόντια και καταγάλανα μάτια και μας ζήτησε να πει κι αυτός τη γνώμη του (για την Αριστερά). Και μας είπε ο "σύντροφος ο Γ." πως έχει 24 εγγόνια, 8 παιδιά, πως είχε τρεις γυναίκες στη ζωή του (οι οποίες αγαπιούνται μεταξύ τους) και τώρα ζει με μια γυναίκα που πήγαιναν σε διπλανά σχολεία κι ήταν φίλοι όταν ήταν παιδιά. Πως ήταν στο ΚΚΕ, αλλά έφυγε, πως ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ, αλλά θα ήθελε να μην υπάρχει ένα αστικό κόμμα στη θέση ενός αριστερού, πως πρέπει να σχεδιάσουμε το αύριο στα θεμέλια της ανατροπής. Κι αφού κάπνισε το στριφτό του, χωρίσαμε και είδαμε στην Πλατεία τον Γ. και την Ε. που ήταν παλιά αναρχικοί κι ακόμη επιμένουν να αγωνίζονται -"ρεφορμιστικά" έστω, αν και το μάτι τους αστράφτει αν πάει σε αυτά η συζήτηση.

Διάβασα μεσημέρι ένα ποίημα της Έμιλυ Ντίκινσον*, της κορυφαίας "έγκλειστης" ποιήτριας των ΗΠΑ. Το είχε γράψει το 1859. Με δυο κουβέντες λέει κάτι υπέροχο, πως τον ορισμό της νίκης δεν μπορεί πιο καθαρά να τον δώσει κανείς άλλος, παρά ο ηττημένος. Καμιά φορά ο γιος μου με πειράζει που αγαπώ την ποίηση και τη διαβάζω. Όμως σε αυτήν και στα τυχαία συναπαντήματα της ζωής βρίσκω καμιά φορά τους ορισμούς της ζωής μου, με τέτοια ενάργεια, που μου αρκεί για να αντέχω και να συνεχίζω...

*από το βιβλίο "Έμιλυ Ντίκινσον: αυτό είναι το γράμμα μου στην οικουμένη : 160 ποιήματα / εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Χάρης Βλαβιανός. Αθήνα : Πατάκης, 2021"

Δώρο σε νιόπαντρο ζευγάρι από τα πεθερικά

Παραμονές του πολέμου του 1940. Κάπου στην Αθήνα ένα ζευγάρι παντρεύεται. Τα πεθερικά κάνουν δώρο στη νύφη ένα βιβλίο με τον τίτλο "Πριν και μετά το γάμο: σεξουαλισμός, υγεία, μητρότητα" του γιατρού Ν. Γύρα. Ποιος στη χάρη του γιου τους..., αφού το βιβλίο στις σελίδες 92 και 93 λέει διάφορα "ωραία" για τις συζυγικές υποχρεώσεις της γυναίκας: "... Άλλωστε, επειδή ο άντρας έχει τον ενεργητικότερο ρόλο κατά τη συνουσία, καταβάλλει περισσότερον κόπο. Ενώ η γυναίκα, όπως είναι παθητική κι 'πομένως δεν κουράζεται, είναι ευκολώτερο και σωστότερο να προφυλάσσεται εκείνη..."

Οι περιπέτειες ενός ονόματος

O "Robur-le-Conquérant" είναι ένα από τα έργα του Ιουλίου Βερν. Πρωτοεκδόθηκε το 1886. Η πρώτη μετάφρασή του στα ελληνικά πρέπει να είναι αυτή του Παναγιώτη Φέρμπου το 1892. Μια σειρά εκδότες έκτοτε εξέδωσαν το βιβλίο ως "Ροβύρος ο κατακτητής" ή "Ρωβύρος ο κατακτητής" (Αστήρ (1958, 1993), Γαλαξίας (1968), Σιδέρης ([19--]), Μίνωας ([196;]), κ.α.). Ωστόσο οι περισσότεροι, ακόμη και σήμερα, μεταφράζουν/μεταγραμματίζουν τον "Robur" ως "Ροβήρο".

Μια συμβιβαστική λύση προσπάθησε (μάλλον από απροσεξία) να προτείνει ο Γεμεντζόπουλος: "Ροβύρος" στο εξώφυλλο, "Ροβήρος" στη σελίδα τίτλου...

Φιλελληνικές εκδόσεις στις ΗΠΑ τα πρώτα χρόνια του Αγώνα

Το North American Review ήταν το πρώτο λογοτεχνικό περιοδικό των ΗΠΑ. Πρωτοεκδόθηκε το 1815. Στα τέλη του 1823 το τυπογραφείο του Ν.A.R. τύπωσε ένα 18σέλιδο φυλλάδιο υπέρ του Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους. Το υπογράφουν δυο σημαντικοί Αμερικανοί πολιτικοί, ο Thomas L. Winthrop (1760-1841) και ο Edward Everett (1794-1865), αναπληρωτής κυβερνήτης της Μασαχουσέτης (1826-1833) ο πρώτος, ρήτορας, πανεπιστημιακός, πρέσβης, υπουργός, γερουσιαστής και κυβερνήτης της Μασαχουσέτης (1835–39) ο δεύτερος. Το κείμενο είναι ένα κάλεσμα από την Επιτροπή που συνεδρίασε δημόσια στη Βοστώνη στις 19 Δεκεμβρίου του 1823 για την υποστήριξη, ανακούφιση και ενίσχυση των Ελλήνων και του Αγώνα τους. Αντίτυπο της έκδοσης υπάρχει στη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας.

Όταν ξεσπούσε η Επανάσταση των Ελλήνων εκείνος έκλεινε τα 20. Εφτά χρόνια μετά εξέδωσε ένα πρώτο ιστορικό περίγραμμα της ελληνικής επανάστασης στη Νέα Υόρκη. Ο Samuel G. Howe, Αμερικανός γιατρός, πολέμιος της δουλείας στις ΗΠΑ, υποστηρικτής των επαναστατικών κινημάτων σε Ελλάδα, Γαλλία και Πολωνία, και πρωτοπόρος στην εκπαίδευση των τυφλών και των ατόμων με ψυχική αναπηρία, αφιερώνει το παθιασμένο βιβλίο του σε δυο φιλέλληνες ομοεθνείς του, τον υπέρμαχο της δουλείας, αλλά και της ελληνικής επανάστασης, τον πολιτικό που λέγαμε προηγουμένως, Edward Everett (1794-1865), και τον ιρλανδικής καταγωγής εκδότη και πολιτικό Mathew Carey (1760-1839), ο οποίος από το 1823 είχε ιδρύσει στη Μασονική Στοά της Chestnut Street στη Φιλαδέλφεια επιτροπή υποστήριξης των Ελλήνων επαναστατών και βοήθησε πολλούς Έλληνες πρόσφυγες του πολέμου που κατέφθασαν στις ΗΠΑ.

Το "An historical sketch of the greek revolution" υπάρχει κι αυτό στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας.

Samuel G. Howe

Edward Everett

Mathew Carey

Thomas L. Winthrop

Αν κάτι

 

Το χέρι δεν μου χρειάζεται πλέον
Το αφήνω εδώ, εκεί, το πετάω
Ούτε το πόδι μου, το κόβω
Δεν θα πάω πουθενά
Από κάπου δεν θα γυρίσω
Το αυτί μου ας μην ακούσει
Το ακουμπώ ήσυχα-ήσυχα στο κομοδίνο
Και το μάτι μου, ως και το μάτι μου θα κλείσω
Θα το διπλώσω με ένα πανί
Και θα το βάλω στο συρτάρι ανάμεσα στις φανέλες και τα εσώρουχα
προσεκτικά

Και τη φωνή μου θα σβήσω
Λέξεις δεν θα με κρύβουν πια από σένα
Ούτε και η σιωπή μου

Και θα μείνω ο υπόλοιπος ένα ρουθούνι
Που θα οδηγεί τον αέρα
Εντός κι εκτός μου

Αν κάτι χρειάζομαι
Είναι ο αέρας

***

ο πίνακας είναι της Στέλλας

Το περκάλι

Το '41 στο Νιοχώρι, ένα μικρό χωριουδάκι στον Μαντινειακό κάμπο έξω από την Τρίπολη, εμφανίστηκε ένας έμπορος απελπισμένος. Πωλούσε υφάσματα για μια χούφτα στάρι. Ο Παναής του 'δωσε ένα πιάτο κι ο έμπορος του άφησε ένα μεγάλο τόπι εγγλέζικο περκάλι. Το περκάλι είναι από τα καλύτερα υφάσματα, με μεγάλη πυκνότητα ύφανσης, ανθεκτικό, απαλό στην υφή με ματ όψη και δροσερό. Τα εγγλέζικα ήταν τα καλύτερα περκάλια. Σαν πέρασε η Κατοχή κανείς δεν είχε ακουμπήσει το πολύτιμο ύφασμα. Το πήρε προίκα μια από τις κόρες του Παναή, η Κούλα, όταν παντρεύτηκε τον Γιώργο στην Τρίπολη. Η ζωή της Κούλας ήταν δύσκολη. Έχασε τον άντρα της από καρκίνο του πνεύμονα νωρίς. Ήταν "γύφτος" (σιδεράς δηλαδή), ο καρκίνος θέριζε τους σιδεράδες εκείνη την εποχή, από την ίδια αρρώστια πέθανε κι ο πατέρας του Γιώργη, ο Σωτήρος, που ήταν κι εκείνος σιδεράς στην Οδό Ηφαίστου, στα "γύφτικα".

Η Κούλα αναγκάστηκε να γίνει εργάτρια σε μια οξοποιία για να ζήσει τα τρία της παιδιά, το βράδυ έραβε υφάσματα στο σπίτι, τα κατάφερε θαρραλέα. Το περκάλι το έβαλε στο μπαούλο, το οποίο εδώ που τα λέμε δεν είχε και τίποτε άλλο πολύτιμο μέσα. Ίσα ίσα τα ασπρόρουχα του σπιτιού και τα σεντόνια. Τα έφτιαχναν τότε από τα σακιά που η UNRRA έστελνε το αλεύρι για βοήθεια στους αιματοβαμμένους Έλληνες. Η Κούλα τα έραβε και τα έτριβε. Με αυτά βγάλαν τη νιότη τους τα παιδιά της, η Κούλα έλεγε είναι από ύφασμα της "Ούγιας", παραφράζοντας προφανώς το αρκτικόλεξο της "βοήθειας" που πίσω του έκρυβε το μηχανισμό των ΗΠΑ για να διεισδύσουν πολιτικά και οικονομικά στη ρημαγμένη Ευρώπη. Κι έτσι το περκάλι έμεινε χρόνια στο μπαούλο για μια πιο επίσημη στιγμή.

Η επίσημη στιγμή δεν ήρθε τελικά. Μόνο όταν παντρεύτηκε η μεγάλη κόρη της Κούλας πήρε ένα κομμάτι από το περκάλι κι ένα σταροχώραφο προίκα και πήγε στον άντρα της. Η Κούλα σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα λίγο μετά. Τα άλλα δύο της παιδιά σώθηκαν από τύχη στη ζωή τους. Η μικρή, η Πόπη, παντρεύτηκε νωρίς έναν νοικάρη τους και πήγε να μείνει στην Κόρινθο. Όταν έφευγε από την Τρίπολη πήρε το τόπι μαζί της. Η ζωή της θα ήταν ευτυχισμένη, όλα έμοιαζαν από την αρχή ελπιδοφόρα, κάποια στιγμή στη ζωή της θα έφτιαχνε σεντόνια με το πολύτιμο ύφασμα. Όντως ευτύχησε, όμως το περκάλι δεν το έκανε τίποτα. Το κράτησε για μια στιγμή επίσημη κι αυτή.

Να δεις που θα 'ρθει κι η δική μου η σειρά. Προχθές που μου 'λεγε η μάνα την ιστορία αυτή σκέφτηκα πως μάλλον θα μου δώσει το περκάλι κι είπα στην κυρά μου: "είναι πολύτιμο, πρέπει να δούμε πού θα το κρύψουμε. Για μια επίσημη στιγμή!"

Η πανίδα των βινιετών

Μετά τα πτηνά και τα φανταστικά ζώα με φτερά, σήμερα θα δούμε τα υπόλοιπα ζώα, χελώνες, κάβουρες, δελφίνια, αμνούς, φίδια, σκαντζόχοιρους, λιοντάρια, δράκους και γάτες. Θα δούμε το δελφίνι του Άλδου Μανούτιου, αλλά και τον αγαπημένο (μου) σκαντζόχοιρο του Giovanni Battista Bussotti με τη φράση του ελληνικής καταγωγής ιστορικού της Ρώμης Δίωνος Κάσσιου Κοκκηιανού "φίλοις χαρίσασθαι, ἐχθρὸν ἀμύνασθαι".

Οι βινιέτες είναι από τις εκδόσεις:

1) Gregorii Nazanzeni Theologi Orationes lectissimae XVI, 1516

2) Raph. Fabretti Gasparis F. Urbinatis De aquis et aquaeductibus veteris Romae dissertationes tres, 1680

3) Petri Andreae Matthioli Senensis Medici Epistolarum Medicinalium Libri Quinque, 1561

4) Artificii oratorii e poetici, osseruati sopra l'orationi di Cicerone, il poema di Virgilio..., 1568

5) Dissertation sur la génération et les transformations des insectes de Surinam, 1727

6) Fruits de la solitude et du malheur, 1796

7) Gemmae antiquae Antonii Mariae Zanetti, 1750

8 ) Giudizio degli antichi poeti sopra la moderna censura di Dante, 1757

9) Il Petrarca, con l'espositione d'Alessandro Vellutello, di nuovo ristampato, 1573

10) Joannis Fungeri I.V.D. Leovardiensis Frisii, Originationum, seu Etymologici triglottou florilegium, 1628

11) La vera antichita di Pozzuolo, 1652

12) Museum Cortonense in quo vetera monumenta complectuntur, 1750

13) Nic. Cragii Ripensis de Republica Lacedaemoniorum libri IV, 1670

14) Tercera parte del teatro de los dioses de la gentilidad, 1702

15) Turcograeciae libri octo a Martino Crusio, in Academia tybingensi græco & latino prosessore, uttaque lingua edita, 1584

16) Αριστοτέλους Περί Αρετών, 1577

Φτερά δεν έχουν μόνο τα πουλιά

Φτερά δεν έχουν μόνο τα πουλιά, τουλάχιστον στις βινιέτες των εκδόσεων τους πρώτους αιώνες της τυπογραφίας. Οπότε σε συνέχεια της χθεσινής ανάρτησης σήμερα φιλοξενούμε εδώ βινιέτες με φτερωτά ζώα του μύθου...

1) Annus et epochae syromacedonum in vetustis urbium Syriae nummis praesertim mediceis expositae, 1696

2) Apparatus historico-criticus antiquitatum sacri codicis et gentis Hebreae uberrimis annotationibus, 1748

3) And. Schotti S.I. Observationum Humanarum lib. V., 1615

4) Dialogos de Luciano, no menos ingeniosos que provechosos traduzidos de Griego en lengua Castellana, 1550

5) Historia Philosophiae, 1711

6) M. Terentii Varronis Opera quae supersunt, 1585

7) Sogno non meno piaceuole, che morale d'Alessandro Lami di Federico gentilehuomo cremonese, 1572

8 ) Specimen universae rei nummariae antiquae, 1695

9) Lettere del Sig. card. Lanfranco Margotti, 1627

10) Galeni Pergameni svmmi semper viri qviqve primvs artem medicinae vniversam ... Opera omnia, 1532-1538

11) Cornelii Gemmæ Lovaniensis medicinæ professoris, de arte cyclognomica, tomi III, 1569

Βινιέτες με φτερά

Από το "movendo" και την "κίνηση" της Ολλανδικής Officina Hackiana ως τους αναδυόμενους από τις στάχτες τους φοίνικες και από τους αετούς ως τους γερανούς, οι βινιέτες των ευρωπαϊκών εκδόσεων από τον 16ο ως και τον 18ο αιώνα αγάπησαν τα πουλιά συνήθως ως αλληγορικά σύμβολα της ελευθερίας, της προόδου και τις ισχύος. Σαφώς η πανίδα των βινιετών είναι περιορισμένη: κυριαρχεί ο αετός και η ισχύς του.

Η μικρή συλλογή που προηγήθηκε είναι από τις εκδόσεις:

1) C. Plinii Secundi Naturalis historiae, 1668-1669
2) C. Crispi Sallustii opera omnia quae exstant 1677
3) Anecdota græca quæ ex mss. codicibus nunc primum eruit, 1709
4) Auli Gellii Luculentissimi Scriptoris, Noctes Atticae, 1541
5) Casperii Gevartii Electorum libri III, 1619
6) Danielis Heinsii Epitalamium in nuptias... Hugonis Grotii et... Mariae Reigersbergiae, 1608
7) Histoire de Ptolemée Auletes, 1698
8 ) Histoire de Theodose le Grand, pour Monseigneur le Dauphin, 1679
9) Historia priorum regum Persarum post firmatum in regno islamismum, 1782
10) Jacobi Friderici Reimmannii Historia Literaria Babyloniorum et Sinensium, 1741
11) Jani Rutgersii Variarum lectionum libri sex, 1618
12) Joannis Meursi Cecropia, 1622
13) La Secchia rapita, poema eroicomico di Alessandro Tassoni, 1744
14) Oratio Funebris, a Jo. Vulteio de Jac. Minutio Tholosae Habita, 1537
15) Perspectiva politica regno Poloniae elaborata..., 1652
16) Petri Gyllii de topographia Constantinopoleos, et de illius antiquitatibus libri quatuor, 1562
17) Pietas ex nummis antiquioribus delineata, 1694
18) Ἡσυχίου Λεξικόν cum variis doctorum virorum notis, 1668
19) Dendrographias sive, Historiae de naturalis arboribus et fruticibus tam nostri qvam peregrini orbis libri decem figuris aneis adornati, 1662
20) De Urbis ac Romani olim imperii splendore, 1650
21) Synesius De febribus, 1749