Το βιβλίο και ο χρόνος

"Το βιβλίο είναι προέκταση της μνήμης και της φαντασίας του ανθρώπου".

Jorge Luis Borges

"Το ποίημα ποτέ δεν είναι παρόν. Είναι μονάχα παρελθόν και μέλλον. Ανάμνηση και προσμονή".

Τάκης Σινόπουλος

Αφορμή αποτελούν οι δύο αυτές φράσεις που συνάντησα χθες να γίνουν κάποιες σκέψεις. Όπως για παράδειγμα ότι το παρελθόν/αναμνήσεις και το μέλλον/ελπίδα γονιμοποιούν το παρόν μας. Ή ότι τόσο το βιβλίο, όσο και το περιεχόμενό του διαλέγονται με το χρόνο. Οι βιβλιοθήκες αν και υποστηρίζουν επακριβώς αυτή τη σχέση, υπόκεινται σαφώς στη ρυθμιστική δυναμική του χρόνου.

Τα βιβλία συνωστίζονται στις βιβλιοθήκες φορτωμένα αναμνήσεις και ελπίδες. Αναπόφευκτα το περιεχόμενό τους διατρέχεται από τη χρονική παράμετρο. Ωστόσο φέρουν και εξωτερικά χαρακτηριστικά χρονικής ταυτότητας: τη φθορά, τη σκόνη, τη μυρωδιά τους. Τη δηλωμένη ή μη ελπίδα των δημιουργών τους να αντέξουν στο χρόνο, να ενταχθούν στον κανόνα, να βιβλιογραφηθούν. Να κατακτήσουν την αθανασία μέσα από τη χρήση και την αναφορά σε αυτά. Επίσης ίχνη του χρόνου θα βρει κανείς στην αισθητική, τη γλώσσα, την τεχνολογία τους. Τις αφιερώσεις.

Δεν θα ήταν άδικο να θεωρήσουμε τις βιβλιοθήκες νεκροταφεία τέτοιων προσδοκιών υπέρβασης του χρόνου, ή πινακοθήκες της ματαιοδοξίας αυτής του πνεύματος. Είναι όμως τόσο δημοκρατικός αυτός ο κανόνας που φέρνει δίπλα σε ένα κείμενο του Σαίξπηρ ηλικίας 400 χρόνων ένα άλλο βιβλίο, άκοπο, με ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα, παρθένο 50 χρόνια τώρα, αδιάβαστο. Καθότι και το δεύτερο πετυχαίνει να ζει περισσότερο από το δημιουργό του.

Θα τέλειωνε εδώ το θέμα αν δεν πίστευα πως τα βιβλία ζουν μέσα μας μονάχα, στις βιβλιοθήκες των αναμνήσεων και των προσδοκιών μας. Και με αυτή την έννοια διατρέχουν το χρόνο από τη μία άκρη του ως την άλλη, αλλά μόνο για όσο διαρκέσει η ζωή μας.