Ο τοίχος και οι συναντήσεις

Καθώς ο μόνος χρόνος που δεν λιγοστεύει είναι ο χρόνος που πέρασε και έχεις ανάγκη να στηθείς μπροστά σ' ένα τοίχο, όπως άλλοι μπροστά στον καθρέπτη τους, πρέπει να ορίσουμε ορισμένα σημαντικά ραντεβού. Κυρίως σε σταθμούς τρένων, αλλά και σε κάποια απογεύματα. Θα φέρεις μαζί και τα παιχνίδια σου. Για να σε αναγνωρίσουν οι μνήμες.

Τώρα θα περιμένατε να διαβάσετε για τις συναντήσεις αυτές περισσότερες λεπτομέρειες. Όμως ο ίσκιος στον τοίχο μεγάλωσε αρκετά και αυτή σαφώς είναι η πρώτη συνάντηση.

Οι illuminati ήταν αναρχικοί;

Όπως το σύνολο σχεδόν της δυτικής ιστορίας του πνεύματος είναι ένα εξωτικό είδος για την κουλτούρα των ΗΠΑ, έτσι και οι «Πεφωτισμένοι» είναι μια χρυσή ευκαιρία, για μια μυστικιστική, παρα-πνευματική ανάγνωση ενός φαινομένου που πέραν των καταναλωτικών διαθλάσεων του Χόλυγουντ έχει κοινωνικό ενδιαφέρον: ο ρόλος των μυστικών εταιρειών στην ασφαλή ανάπτυξη φιλοσοφικών ή πολιτικών αιρέσεων.

Ο Nettlau στην προσπάθειά του να προσδώσει προϊστορία στην ιστορία της ελευθεριακής, αναρχικής ιδέας ξεκινάει στην «Ιστορία της Αναρχίας» (εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη) να μιλάει για τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, περνάει στο Μεσαίωνα και τις θρησκευτικές αιρέσεις και φτάνει πια στους τελευταίους 2 αιώνες και την καθαυτή ιστορία της αναρχίας. Κάπου εκεί «κρύβεται» μια αναφορά – μια ανάγνωση της ιστορίας των illuminati από αναρχική σκοπιά. Αναφέρεται λοιπόν στον Adam Weishaupt, ο οποίος στο κείμενό του “Andrede an die neu aufzuenehmenden 111 dirigentes” απευθύνεται στη μυστική εταιρεία των Πεφωτισμένων θεωρώντας τα κράτη πηγή όλων των σημερινών δεινών και μεταβατικό στάδιο προς μια ελεύθερη ζωή. Μέσα στα άλλα λοιπόν υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στις «μυστικές σχολές της γνώσης, που σε όλες τις περιόδους αποτελούσαν τους θεματοφύλακες της φύσης και των δικαιωμάτων του ανθρώπου».

Συμπληρώνοντας εδώ μια μικρή ιστορική περιγραφή για τους illuminati να πούμε ότι ιδρύθηκαν ως μυστική οργάνωση το 1776 από τον Weishaupt στη Βαυαρία με βάση τα πρότυπα των μασονικών στοών. Στοές τους δημιουργήθηκαν επίσης στη Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Πολωνία και Ουγγαρία. Για την «Εγκυκλοπαίδεια Δομή», από όπου αντλώ πληροφορίες, δεν φαίνεται να έχει ενδιαφέρον το περιεχόμενο των ιδεολογικών και ορθολογικών θέσεων των illuminati, άρα δεν μπορώ να ξέρω γιατί η Καθολική Εκκλησία τους κυνήγησε με τέτοιο μένος. Illuminati υπήρξαν και στους προηγούμενους αιώνες ως «αιρέσεις» και κινήματα (Ιταλία και Ισπανία τον 15ο και 16ο αι., Σουηδία 18ο αι. κ.α.)

Και επιστρέφω στην αρχική παρατήρηση: πόσο διαστρεβλώνεται μια ιστορία που έχει ενδιαφέρον… Στη δεδομένη περίπτωση η εξέλιξη των ιδεών σε αντιδιαστολή με τις επίσημες ιδεολογίες έχει ανάγκη την προστασία της μυστικότητας; Κάποτε οι δυνατές νησίδες της αμφισβήτησης καταστρέφονταν με βιά (που λέει και ο Εθνικός ύμνος). Σήμερα υπάρχουν τέτοιες νησίδες; Πώς τις αντιμετωπίζει η κυρίαρχη τάξη ιδεών;

Οι βιβλιοθήκες στην πολιτική διαφήμιση

Στη σημειολογία της πολιτικής διαφήμισης η βιβλιοθήκη γίνεται σύμβολο στιβαρής παιδείας και έρευνας, η οποία είτε παρέχεται ήδη (διαφήμιση κυβερνητικού έργου), είτε την υπόσχεται η επίδοξη νέα κυβέρνηση. Θα προσέξετε αυτές τις μέρες ότι στις διαφημίσεις των κομμάτων εξουσίας οι εμβόλιμες εικόνες από βιβλιοθήκες, στις οποίες με επίμονη φιλομάθεια οι φοιτητές μελετούν, έχουν μία τέτοια χρήση.

Είναι εντυπωσιακό πως η διεθνής κουλτούρα της διαφήμισης αντιλαμβάνεται αυτό που η εθνική πολιτική αδυνατεί να προγραμματίσει: ότι δηλαδή πυλώνας της παιδείας είναι οι βιβλιοθήκες.

Ίσως βέβαια για το φαινόμενο αυτό, της χρήσης των βιβλιοθηκών ως εικόνων που παραπέμπουν στην ποιοτική οραματική παιδεία, να υπάρχει και μία δεύτερη στενάχωρη ερμηνεία: η βιβλιοθήκη φαντάζει εξίσου μεγαλεπήβολη όσο ένα τούνελ ή μια γέφυρα. Δυστυχώς ακόμη δεν θεωρείται αυτονόητο συστατικό της παιδείας, άρα οικείο στοιχείο χωρίς οραματικό συμβολισμό, άρα «άχρηστο» σύμβολο προς διαφημιστική χρήση…

Μαλακωδώς εφησυχασθείς επί μακρόν

Όταν ήμουν μικρός οι τριαντάρηδες μου φαίνονταν "μεγάλοι", οι σαραντάρηδες "πολύ μεγάλοι". Σήμερα στη μέση... αυτών των δύο μεγεθών ακούω του Αλκίνοου το τραγούδι στο στόμα του πεντάχρονου γιου μου και κουνάω τσαντισμένος το κεφάλι. Ήταν ανάγκη;

Μαλακωδώς εφησυχασθείς επί μακρόν
ο καλλιτέχνης επανεξετάζει την κατάσταση
πριν ξεχαστεί εκ νέου:

Τα γόνατά μου κάνουν χρίτσι-χρίτσι, μεγαλώνω
Το χάνω κάθε χρόνο το παιχνίδι με το χρόνο
Μετακόμιζα, θυμάμαι, μ' ένα αμάξι
τώρα όλα τα ζητώ για να 'μαι εντάξει
Όλα δικά μου κι όλα σ' άλλους τα χρωστώ
και τα πληρώνω

Ήταν ανάγκη;
Ήταν ανάγκη να συμβεί και σε μένα;
Όλα μου μοιάζαν παντοντινά


Ασπρίζουν τα μαλλιά μου κάθε μέρα, μεγαλώνω
Τα ίδια είχε πάθει κι ο μπαμπάς μου σ' άλλο χρόνο
Τα παιδιά με λένε κύριο Αλκίνοο
Με ενοχλεί μα τελευταίως το καταπίνω
Θα 'ρθει σε λίγο η καρδιά και τα νεφρά και να μην πίνω


Ήταν ανάγκη;
Ήταν ανάγκη να συμβεί και σε μένα;
Όλα μου μοιάζαν παντοντινά


Αυριανό ραμολιμέντο μου συγχώρα τη σπατάλη
συγχώρα με την ώρα που θα δίνεις τη σκυτάλη
Πόσο αφελής θα μοιάζω στα δικά σου μάτια
σαν θα σου κόβουν το τσιγάρο και τ' αλάτια
Η αθανασία με ξεγέλασε, μου πήρε το κεφάλι


Ήταν ανάγκη; Ήταν ανάγκη να συμβεί και σε μένα; Όλα μου μοιάζαν παντοντινά


Όταν θα λέω
"πώς χάθηκαν όλα στο κάθε μέρα!"
"Κανείς δε ζει να τον θαυμάζω"
"Ξένος στον αδυσώπητο χαβά της ανθρωπότητας
ο Χατζιδάκις μοιάζει στην προϊστορία
κι αντικατάσταση δεν έγινε καμία"
χρόνια μετά τις κηδείες των παλιών
όταν δεν θα μπορώ να γράψω ούτε τ' όνομά μου
τα τραγουδάκια που άφησα γι' αργότερα
θα με κοιτούν να φεύγω

και θα γκρινιάζουν σα γέροι που δεν έζησαν
τότε θα ξέρω πως
ήταν ανάγκη
ήταν ανάγκη να συμβεί και σε μένα
που όλα μου μοιάζαν παντοτινά
παντοτινά, παντοτινά


Ο γερο - Γλαύκος διάβασε σε έναν τοίχο "χρόνος ο πανδαμάτωρ"
κι έκλαψε σαν παιδί
κι ήταν παιδί.

17/5/2008-17/5/2009

Κλείνει ένας χρόνος την Κυριακή από την ίδρυση του Συλλόγου Συμβασιούχων Εργαζόμενων στις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες. Το κείμενο αυτό είναι κατά κάποιον τρόπο ένας αποχαιρετισμός μου στη συλλογικότητα αυτή. Μία πρωτόγνωρη κοινή προσπάθεια για τη διάσωση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών από την ανευθυνότητα και την προχειρότητα του Υπουργείου Παιδείας.

Είχαμε συμμάχους πολλούς αυτούς του μήνες: πολιτικούς, δημοσιογράφους, μπλόγκερ, πανεπιστημιακούς, συναδέλφους. Αυτό όμως που είχαμε απέναντί μας ήταν ισχυρότερο: ο πολιτικαντισμός. Σεβαστήκαμε αυτούς που είχαμε απέναντί μας, προσπαθήσαμε να τους πείσουμε, προτείναμε, επιχειρηματολογήσαμε ακόμη και για τα αυτονόητα πράγματα. Ακόμη και στην έντονη δράση μας είχαμε συνδικαλιστικό πολιτισμό.

Όμως ο θυμός παίρνει σιγά-σιγά τη θέση της αγωνίας για το αύριο της εργασίας 380 συμβασιούχων στις βιβλιοθήκες των ΤΕΙ και ΑΕΙ. Ο θυμός απευθύνεται εξ ολοκλήρου στη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Η Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας μας ενέπαιξε αναιδώς λέγοντας ψέματα για επαναδιαπραγμάτευση του ΕΣΠΑ από τον Υπουργό, ένταξη στο πρόγραμμα των δημοσίων επενδύσεων και σταδιακή πρόσληψη μονίμου προσωπικού. Μας ενέπαιξε ακόμη και για τη ρύθμιση όλων των θεμάτων πληρωμής μας τους τελευταίους 5 μήνες, όπου ενώ δόθηκε παράταση των συμβάσεών μας, οι περισσότεροι μένουν απλήρωτοι.. Βαδίζουμε στο σίγουρο δρόμο της ανεργίας από 1/6/2009.

Αυτούς που έχεις απέναντι σχεδόν πάντα τους ξέρεις. Αυτούς που έχεις μαζί σου επίσης. Σε αυτό το «σχεδόν» πολλές φορές όμως χωράνε πολλοί. Δεν είμαι σίγουρος αν πρέπει να λογοκρίνω τον εαυτό μου. Γεγονός είναι ότι συνάντησα αυτό που ποθούσα σε κάποιους συναδέλφους: πάθος και υπευθυνότητα. Οι πολλοί δεν κατάλαβα ποτέ γιατί άφησαν σε εμάς τη δράση, γιατί δεν μίλησαν, γιατί δεν έγραψαν, γιατί δεν πίεσαν, έστω γιατί δεν έκριναν. Ο χώρος ο επαγγελματικός μας πάντα μου γεννούσε το σεβασμό. Τώρα υπάρχει μόνο η επιλεκτική εκτίμηση. Οι βιβλιοθήκες στην Ελλάδα μετά και τον επικείμενο θάνατο των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, οριστικά χάνουν το τρένο της αλλαγής. Γιατί ως θεσμοί, αλλά και εμείς ως βιβλιοθηκονόμοι, δεν μπόρεσαν αυτά τα χρόνια της «εύκολης» ανάπτυξης να πείσουν για τις αλλαγές που φέρνουν. Οι καθηγητές μας, οι διευθυντές μας, οι συνήθεις ύποπτοι των… συνεδρίων βουβάθηκαν σχεδόν όλοι, εντυπωσιακά βουβάθηκαν σε σχέση με τη φλυαρία τους για την … αξία της πληροφορίας και το «ρόλο των βιβλιοθηκών» και άλλες τέτοιες κενολογίες τόσων χρόνων προσωπικής προβολής.

Οι απουσίες και οι λιποταξίες είναι πολλές. Όμως εσύ πρέπει να σταθείς στις παρουσίες - εξάλλου με αυτές πορευόμαστε στη ζωή. Ευχαριστώ τους παρακάτω συναδέλφους που μου επέτρεψαν ένα χρόνο τώρα να μοιραστώ μαζί τους το πάθος και τον αγώνα για το αυτονόητο:
- Άννα Μπίσμπα
- Σταυρούλα Βαρβαντάκη
- Δημήτρη Νεοφώτιστο
- Δέσποινα Κυρίτση
- Ευαγγελία Χατζηδάκη
- Βασιλική Μελά
- Δημήτρη Αντωνίου
- Μανόλη Χατζηγεωργιάδη
- Κυριακή Αδάμ
- Ελένη Σουρλίγκα

Η αναφορά αυτή δεν έχει απ-αξιολογικά χαρακτηριστικά για όλους τους υπόλοιπους που δεν αναφέρονται. Είναι όμως μια δημόσια εκτίμηση για όσα εγώ θεωρώ ότι πρόσφεραν επί ένα χρόνο άοκνα οι συγκεκριμένοι συνάδελφοι εμπνέοντας και στηρίζοντας ο ένας τον άλλο. Νομίζω πως το περισσότερο που μπορώ πια να κάνω είναι να παραδεχτώ την ηθική τους και τη συνέπειά τους δημόσια.

Πατέλα τη πλότα!

Κάποιος φίλος είπε χθες: «πέθανε ο Καραγκιόζης». Μετά από λίγα δευτερόλεπτα σιωπής εξήγησε: «Πέθανε ο Σπαθάρης δηλαδή». Αυτά τα δύο έμοιαζαν να είναι το ίδιο. Αυτό που δεν χωράει βέβαια στο μυαλό μας είναι ότι ο Καραγκιόζης πέθανε, δεν μπορεί να πεθάνει όσο υπάρχουν άνθρωποι να τον υπηρετούν. Όμως γεγονός είναι ότι και αυτοί λιγοστεύουν με τον καιρό, αυτοί που τον κινούν και αυτοί που γεννούν καινούριες ιστορίες.

Είμαστε από τις τελευταίες γενιές που ζήσαμε στις γειτονιές της επαρχίας αυτοσχέδιες παραστάσεις. Ζήσαμε τον Καραγκιόζη και στην τηλεόραση, όμως νομίζω πως δεν ήταν το ίδιο. Σήμερα βέβαια όλα τούτα μοιάζουν παλιομοδίτικα. Συχνά ο Καραγκιόζης δυσφημείται στην χρήση κάποιων πολιτικών χαρακτηρισμών που τον επικαλούνται. Κάποτε θεωρείται το αυθεντικό κακέκτυπο του Έλληνα που πρέπει να ξεχάσουμε. Αυτό όμως που δεν θα έπρεπε ποτέ να ξεχάσουμε είναι πως για χρόνια ήταν μια αυθεντική λαϊκή δημιουργία, ένα θέατρο ελπίδας σε εποχές τρομακτικών σκιών.

Ο Σπαθάρης ταυτίζεται στα μάτια και στα αυτιά μας με τη συμμορία του Καραγκιόζη. Μοιάζει να είναι αυτός που θα κουνήσει το μακρύ μας χέρι σε ό,τι βαθυστόχαστο πουν σήμερα γι΄ αυτόν οι τζιτζιφιόγκοι σε μια υπέροχη καρπαζιά.
Μας αποχαιρετά με τη συνηθισμένη του ατάκα «η πάραστασις έλαβε τέλος» και μας υπόσχεται μια φορά ακόμη πως «θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε». Και ίσως τότε σαν αυτόν να ονειρευτούμε.

Η πικρή σονάτα που θα γράψω

Κάποτε θα γράψω μια πικρή σονάτα για τα κλειστά τοπία της καθημερινότητας σ'αυτή την πόλη. Για τον Βαγγέλη που καπνίζει 3 πακέτα τσιγάρα κάθε μέρα στο ψιλικατζίδικο. Για τη διαδρομή δουλειά-σπίτι και την ελπίδα που δεν αγκιστρώνεται κάπου. Θα την προβάρω στη σκηνή περπατώντας σ' ευθεία γραμμή και επιστρέφοντας. Και κάτω στην πλατεία θα με ακούει μόνο το άγαλμά μου.

Θ' ανεμίζουν οι κουρτίνες από τις μισάνοιχτες σκέψεις μου. Τα λεωφορεία θα περνούν νυσταγμένα κάτω από το χέρι μου.

Θα γράψω λοιπόν μια σονάτα. Πικρή σοκολάτα θα λειώνει στο στόμα μου κοιτώντας τους μπάτσους. Θα τη γεμίσω με περίσσια χαμόγελα, εξομολογήσεις και διαφημίσεις σαμπουάν και τραπεζικών προϊόντων. Βασικό μέλημά μου θα είναι να είναι σημερινή, όχι βέβαια στα εξωτερικά της γνωρίσματα (τόποι, υλικά, ορολογία), αλλά στην απουσία (της πίστης ή της αμφισβήτησης).

Και το τελευταίο. Θα τη γράψω τέλη Αυγούστου. Όλοι θα έχουν επιστρέψει. Θα ανάψω το πανί και θα την πετάξω στο σπασμένο καθρέπτη. Σας.

Όταν οι βιβλιοθηκονόμοι αποκλείονται από τα σχολεία

Ίσως να είναι και αυτή "μια κάποια λύσις": όταν το σύστημα σε αποκλείει ως κλάδο από την εκπαίδευση, εισβάλλεις σε αυτήν με άλλον τρόπο, ίσως πιο δημιουργικό: τη συγγραφή.

Η Πολυξένη Βάκου-Σαλωνίδου είναι συνάδελφος βιβλιοθηκονόμος, απόφοιτη του τμήματος βιβλιοθηκονομίας του ΤΕΙ Αθήνας. Εργάστηκε στο πιλοτικό πρόγραμμα των σχολικών βιβλιοθηκών, το οποίο τόσο άδοξα ξέβρασε τους βασικούς υπεύθυνους της επιτυχίας του, τους (πραγματικούς) σχολικούς βιβλιοθηκονόμους. Έχει μέχρι στιγμής εκδόσει τρία βιβλία:

- Μια τρίχα μια φορά (Μεταίχμιο, 2008)

- Το παιχνίδι των παπουτσιών (Άγκυρα, 2008)

- Το δώρο της αγάπης (Άθως, 2009)

Εύχομαι στην Ξένια να φτιάχνει πάντα όμορφες ιστορίες και ταξιδιάρικες ζωγραφιές. Μετά το "βιβλίο που δεν ήθελε να διαβαστεί" της Βασιλικής Κάργα, είμαι χαρούμενος που βρίσκω συναδέλφους με δημιουργική σχέση με το βιβλίο.