* αναδημοσίευση από την "Αυγή" της Κυριακής 2/12/2012
«… η μεγάλη έκπληξη ήταν η βιβλιοθήκη της φυλακής. Ένα
δωματιάκι τρία επί τρία όλο κι όλο, με βιβλία πεταμένα δώθε-κείθε και στοιβαγμένα
μέχρι το ταβάνι. Βιβλιοθηκάριος ήταν ένας εμπρηστής γεροϊσοβίτης…». Με τον ιδιαίτερο,
γλαφυρό του λόγο ο Βασίλης Ραφαηλίδης αφηγείται στο «Μνημόσυνο για ένα ημιτελή
θάνατο» τη ζωή του στη φυλακή της Αίγινας στις αρχές της χούντας. Η αυτοσχέδια
βιβλιοθήκη των πολιτικών κρατουμένων, οικεία πρακτική στις δεκαετίες των διωγμών
των αριστερών στην Ελλάδα, ήταν η ευκαιρία του να μάθει τον Μέλβιλ, τον Κόνραντ
και τον Αίητζυ. Δεκάδες μαρτυρίες αγωνιστών αναφέρονται εξάλλου στις πρακτικές
που εφάρμοζαν οι κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές και τις εξορίες, προκειμένου
μέσω των βιβλιοθηκών που στήνονταν, να επιτυγχάνεται η μόρφωση και ιδεολογική
διαμόρφωση των συντρόφων τους.
Με γλαφυρότητα περιγράφει και ο Βικτόρ Σερζ στα
απομνημονεύματά του τα δωδεκάωρα που δούλευε στα εργοστάσια στο Παρίσι για να
προλαβαίνει έπειτα μόλις δύο-τρεις ώρες ανοιχτή τη βιβλιοθήκη Σαιντ Ζενεβιέβ
για μελέτη. Βέβαια, ο Σερζ προερχόταν από μια οικογένεια που άλλαζε τόπο
κατοικίας κάθε λίγο ανάλογα με τις βιβλιοθήκες που ήθελαν να συμβουλεύονται οι
γονείς του. Σοσιαλιστές και ριζοσπάστες στην Ισπανία έφτιαχναν βιβλιοθήκες στα
«σπίτια του λαού», και το ίδιο έκαναν οι αναρχικοί στα «εργατικά κέντρα» τους,
ορίζοντας και βιβλιοθηκάριους σε αυτά. Οι χώροι αυτοί ήταν χώροι ζύμωσης και
ιδεολογικής θωράκισης, ήταν όμως και πολιτιστικά και μορφωτικά κέντρα για τον
λαό και τους εργάτες που ήταν αποκλεισμένοι από το εκπαιδευτικό σύστημα. Τις
βιβλιοθήκες της Σοβιετικής Ένωσης θαυμάζει ο Ζαν Ζενέ το 1936 όταν την
επισκέπτεται. Είναι από τα λίγα πράγματα για τα οποία μιλάει με θαυμασμό στο
πολύκροτο βιβλίο του «Επιστροφή από τη Σοβιετική Ένωση».
Τι συμβαίνει όμως σήμερα; Ποια είναι η σχέση της Αριστεράς
με τις βιβλιοθήκες; Δεν είναι ίσως άδικο να πούμε πως η Αριστερά έχει πάρει
διαζύγιο με τους χώρους αυτούς. Δεν θα δει κανείς βιβλιοθήκες στις κομματικές
οργανώσεις, δεν θα βρει κέντρα τεκμηρίωσης ούτε καν στα κεντρικά γραφεία των
κομμάτων. Με δυσκολία θα απαντήσει κανείς μερικές γραμμές στα προεκλογικά
προγράμματα.
Τι θα μπορούσε να κάνει λοιπόν η Αριστερά σήμερα με τις
βιβλιοθήκες: Πολλά.
Είναι όμως εποχή για κάτι τέτοιο; Αν όχι τώρα, τότε πότε; Μα
αν αντιλαμβάνεται κανείς τη δημιουργία βιβλιοθηκών ως επένδυση στο μορφωτικό,
πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό κεφάλαιο, σαφώς και είναι η κατάλληλη
στιγμή. Οι βιβλιοθήκες ποτέ δεν ήταν βιβλία στα ράφια, ήταν άνθρωποι στα ράφια.
Άνθρωποι που αναζητούν και βρίσκουν και παράγουν και διαλέγονται.
Η Αριστερά αν θέλει να αλλάξει τον κόσμο πρέπει να
χρησιμοποιήσει εργαλεία αλλαγής. Η γνώση και ο πολιτισμός, οι βιβλιοθήκες,
είναι ένα τέτοιο εργαλείο. Περισσότερα στο επόμενο σημείωμα…
υγ: Ευχαριστώ την Πόλυ για την εμπιστοσύνη και την...
εικονογράφηση του άρθρου
Ενδιαφέρον το άρθρο σου Γιώργο. Θα μου επιτρέψεις πάντως να σημειώσω ότι δεν νομίζω ότι η Αριστερά στην Ελλάδα δεν χρησιμοποιεί ή δεν χρησιμοποιούσε τη γνώση, έτσι αυστηρά όπως το θέτεις. Η αναζήτηση βιβλιογραφίας από κάθε πλευρά, η τεκμηρίωση και η συγκέντρωση και διαχείριση αρχείων είναι αντικείμενα που απασχόλησαν π.χ. το Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών παλιότερα, τα ΑΣΚΙ μέχρι σήμερα αλλά και τα κομματικά τμήματα μελετών, καθώς και διάφορες πρωτοβουλίες "τεκμηρίωσης". Το πρόβλημα είναι όμως η έλλειψη οργανωμένης και συνειδητής συνεργασίας με το χώρο των βιβλιοθηκών. Κι ερωτώ: ο χώρος των βιβλιοθηκών τι κάνει γι' αυτό; Κι επειδή πολύ σωστά λες ότι βιβλιοθήκες είναι άνθρωποι, μήπως και ν' αντιστρέφαμε τον τίτλο; Μήπως είναι καιρός;
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι μικρό Κατερίνα (το άρθρο)... πράγμα που σημαίνει πως πρέπει ενδεικτικά να ζυγιάζεται ανάμεσα στο κάτι να πει και στο πώς να το πει (προκειμένου να αιχμαλωτίσει, όσο μπορεί, τον αναγνώστη). Η "κριτική" για το "διαζύγιο" της Αριστεράς με τις βιβλιοθήκες ακόμη και στην εσωτερική της λειτουργία πηγάζει από μία σύγκριση, και βέβαια δεν αγνοεί τις όποιες προσπάθειες γίνονται: η σύγκριση γίνεται ανάμεσα στις πρακτικές της εποχής των ιδεολογιών και στη σημερινή εποχή. Εργατικά ή λαϊκά κέντρα τότε με βιβλιοθήκες, τοπικές οργανώσεις μηχανισμών σήμερα. Φαντάσου ας πούμε βιβλιοθήκες στις οργανώσεις των κομμάτων της Αριστεράς, ιδεολογική δουλειά και ζύμωση με τη βιβλιογραφία τους (όχι απαραίτητα δογματική, αλλά εν γένει πολιτική). Σκέψου βιβλιοθήκες πολιτικών οργανώσεων ανοιχτές στο κοινό, όπου θα οργανώνονται θεματικές συγκεντρώσεις, θα γίνονται βιβλιοπαρουσιάσεις, θα συγκροτούνται πολιτικές λέσχες ανάγνωσης....
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε με τους ανθρώπους των πολιτικών χώρων διαπιστώνουμε κενά στην κοινή αντίληψη, αναγκαζόμαστε να εξηγήσουμε τι εννοούμε με τις βιβλιοθήκες, γιατί πρέπει να υπάρχουν και τι υπηρετούν. Όχι γενικά και αόριστα, αλλά συγκεκριμένα. Θεωρώ πως αυτή η δυσχέρεια είναι αποτέλεσμα του "διαζυγίου" που λέγαμε.
υγ: το βήμα της "Αυγής" θα είναι μάλλον για καιρό ανοιχτό και με μια περιοδικότητα. Οπότε θα ειπωθούν πολλά ελπίζω από αυτά που δεν χωρούν στις 500 πρώτες λέξεις...