Να κάνουμε τους καναπέδες... βιβλιοθήκες

[Αναδημοσίευση του άρθρου του "Βιβλιοθηκάριου" στην "Αυγή της Κυριακής" 29/9/2013]

Πώς θα μπορούσαν οι βιβλιοθήκες να απαντήσουν στο φαινόμενο του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της μισαλλοδοξίας, του φασισμού; Το ερώτημα τέθηκε προ ημερών από συνάδελφο. Η δολοφονία του αντιφασίστα Παύλου Φύσσα από μέλος της Χρυσής Αυγής ήταν η αφορμή.

Ανέκαθεν οι βιβλιοθήκες αντιμετώπιζαν «δυσκολίες» με τα καθεστώτα που «έβαζαν όρια στις ελευθερίες» (για να το πούμε έτσι). Τα περισσότερα από αυτά όμως σπάνια κατέφευγαν στην ολοκληρωτική εξόντωσή τους, ίσως και από αδυναμία. Είναι ενδεικτικό πως στα πρώτα σοβιετικά γκουλάγκ επιτρεπόταν στους κρατούμενους να συγκροτούν βιβλιοθήκες, ορισμένες δε από αυτές, όπως του Σολοβέτσκι, κατάφεραν να αριθμούν 30.000 τόμους βιβλίων. Μια ιδιαίτερη περίπτωση ήταν οι Γερμανοί ναζί, καθώς το καθεστώς, εκτός των βιβλίων που έριχνε στην πυρά (κάτι που όλοι ξέρουμε), μερίμνησε πολλές φορές για την ενίσχυση των βιβλιοθηκών του. Με απάνθρωπη μεθοδικότητα οι ιδιωτικές βιβλιοθήκες των Εβραίων συγκεντρώνονταν, αφαιρούνταν τα «επιζήμια» βιβλία και τα υπόλοιπα στέλνονταν σε κοινωνικά ιδρύματα, όπως γηροκομεία, σχολεία και δημόσιες βιβλιοθήκες. Με εγκληματική ευφυΐα οι Γερμανοί ασκούσαν έτσι κοινωνική πολιτική στα μετόπισθεν και εξασφάλιζαν την συναίνεση του λαού τους στη συνέχιση του πολέμου.

Ο Χορχέ Σεμπρούν στο βιβλίο του «Τι ωραία Κυριακή» αναφέρεται στη βιβλιοθήκη του στρατοπέδου του Μπούχενβαλντ, που συγκροτούνταν από προσφορές των κρατουμένων. Παρά τον εγκλεισμό τους, τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης και την τρομοκρατία, οι πολιτικοί κρατούμενοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης είχαν περισσότερα δικαιώματα από τους Εβραίους, τους τσιγγάνους και τους ομοφυλόφιλους, που εξοντώνονταν σε αυτά με απόλυτη μεθοδικότητα. Ιεραρχώντας τα δικαιώματα ακόμη και των εγκλείστων (πχ οι Γερμανοί κομμουνιστές μπορούσαν να επισκέπτονται το πορνείο του στρατοπέδου) οι ναζί σηματοδοτούσαν την δομή της κοινωνίας τους με κάθε ευκαιρία.

Αν αντέχουν κάτω από τέτοιες συνθήκες οι βιβλιοθήκες είναι γιατί τελικά εκ προοιμίου υπηρετούν την αιώνια πάλη του πνεύματος, περιέχοντας ένα σύνολο της ανθρώπινης γνώσης και λειτουργώντας πριν και μετά από όσους το ορίζουν κάθε φορά. Η βιβλιοθήκη, για να απαντήσουμε λοιπόν στη συνάδελφο, από μόνη της αποκλείει το ρατσισμό, αφού ο πλουραλισμός της υπηρετεί τη διαλεκτική, αφού τοποθετεί θέση και αντίθεση στο ίδιο ράφι, δίπλα-δίπλα.

Δεν αρκεί όμως αυτή η αρχή για να αντιμετωπιστεί το μίσος που πρεσβεύει η αντιδραστική δεξιά στη χώρα μας. Και εδώ έρχεται η κοινωνική αποστολή των θεσμών, εν προκειμένω των βιβλιοθηκών, για να στρατευθεί στον αντιφασισμό. Τούτο σημαίνει πως πρέπει καταρχάς να αποδεχτούμε πως έχουμε πόλεμο. Τα όπλα μας είναι το υλικό και οι υπηρεσίες μας. Οφείλουμε να συγκεντρώσουμε και να αναδείξουμε υλικό που μιλάει, αναλύει, ιστορεί το φασιστικό/ναζιστικό φαινόμενο, υλικό που ενημερώνει για τα θύματα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Οφείλουμε να δώσουμε την ευκαιρία στους χρήστες των βιβλιοθηκών να εντοπίσουν το υλικό αυτό, να το βάλουμε στις προθήκες που παλιότερα τοποθετούσαμε άλλα βιβλία. Μπορούμε να οργανώσουμε βιβλιοπαρουσιάσεις, θεματικές συζητήσεις, προβολή ντοκυμαντέρ, λέσχες ανάγνωσης στο χώρο της βιβλιοθήκης μας και να μιλήσουμε ανοιχτά για όσα προασπίζεται η αντιφασιστική στράτευση. Μπορούμε να οργανώσουμε υπηρεσίες που θα απευθύνονται στους μετανάστες, που θα επιχειρούν να τους βοηθήσουν στην ένταξη στον κοινωνικό μας ιστό, που θα «μιλούν»  τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

Νομίζω όμως πως πριν βρούμε τι θέλουμε να κάνουμε θα πρέπει να απαντήσουμε αν θέλουμε να κάνουμε κάτι για τον επελαύνοντα φασισμό.