Οι βιβλιοθήκες και η έρευνα

[Αναδημοσίευση του άρθρου του "Βιβλιοθηκάριου" στην "Αυγή της Κυριακής" 5/1/2013]

Οι βιβλιοθήκες και οι υπηρεσίες τους είναι βασικός πυλώνας της έρευνας, επομένως βασικός πυλώνας της οικονομικής ανάπτυξης. Όχι για λόγους θολούς, αλλά γιατί ο ερευνητικός ρόλος των βιβλιοθηκών είναι σήμερα πανίσχυρος. αφού παρέχουν πρόσβαση στα διεθνή επιστημονικά δεδομένα που ιλιγγιωδώς αναπτύσσονται ή οργανώνει τη γνώση αυτή.

Το ελληνικό παράδειγμα σε αυτό το πεδίο είναι σχετικά αδύναμο, αν και οφείλουμε να πούμε πως όποτε δόθηκε η ευκαιρία, το ειδικευμένο προσωπικό υπήρχε για να λειτουργήσει και το εκπαιδευτικό περιβάλλον των επιστημόνων της πληροφόρησης προωθούσε με καλπασμό τις προοπτικές αυτές.

Ξεκινώντας από τις σχολικές βιβλιοθήκες δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις ανατροπές που επέφεραν, όπου και για όσο λειτούργησαν με ειδικευμένο προσωπικό, καθώς για πρώτη φορά φάνηκε να σχεδιάζεται μια αλλαγή στην εκπαιδευτική νοοτροπία και σε επίπεδο θεμελιωδών δομών. Η βιβλιοθήκη στο σχολείο «καταργεί» τη μονοθεματικότητα, καλλιεργεί το ερευνητικό πνεύμα εις βάρος της άγονης παπαγαλίας, πλήττει δημιουργικά την αυθεντία του διδάσκοντα, επιβάλλοντας και επιτρέποντάς του να εξελίσσεται διαρκώς. Οι σχολικές βιβλιοθήκες ωστόσο σύντομα έμπλεξαν στα συντεχνιακά προσκόμματα, τα οικονομικά συμφέροντα εξωθεσμικών παραγόντων και, ως αποτέλεσμα της αδιαφορίας μιας σειράς «αρμοδίων» υπουργών παιδείας, τελικά έκλεισαν.

Επόμενο στάδιο είναι οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, η ατμομηχανή της έρευνας. Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες ευτύχησαν να έχουν χρηματοδότηση, γρήγορα εκσυγχρονίστηκαν, πρωτοπορώντας στις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα τόσο στην προτυποποίηση, όσο και στην τεχνολογική ανάπτυξη. Η χρηματοδοτούμενη από την Ε.Ε. ανάπτυξη των εν λόγω βιβλιοθηκών όμως μάλλον επανάπαυσε το ελληνικό κράτος και σε συνδυασμό με την έλλειψη σχεδιασμού στα λοιπά πανεπιστημιακά πεδία οδήγησε στη σταδιακή επιβράδυνση της εξέλιξης. Καθοριστικό σημείο της πορείας αυτής είναι δε η απόλυση μεγάλου αριθμού βιβλιοθηκονόμων με την πρόσφατη «αποστελέχωση» των υπηρεσιών των πανεπιστημίων της χώρας.

Τρίτο στάδιο είναι οι βιβλιοθήκες των ερευνητικών κέντρων, οι οποίες ακολούθησαν την πορεία των κέντρων αυτές τις δεκαετίες: δημιουργία χωρίς σχεδιασμό, στελέχωση χωρίς σχεδιασμό, έργο χωρίς σχεδιασμό, υποχρηματοδότηση, υποστελέχωση, απαξίωση, κλείσιμο και συγχωνεύσεις. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως ούτε καν η επιχειρηματική ή τραπεζική λειτουργία αξιοποίησαν ποτέ τις βιβλιοθήκες (με ελάχιστα παραδείγματα πχ η Αργυρομεταλλευμάτων και Βαρυτίνης τη δεκαετία του ’80), παρά τη διεθνή πρακτική και την εγχώρια διαθεσιμότητα ειδικών. Ιδιαίτερα οι τράπεζες ανέπτυξαν βιβλιοθήκες μόνο στο πλαίσιο των πολιτιστικών οργανισμών τους και δεν μπήκαν ποτέ στη διαδικασία να δημιουργήσουν υπηρεσίες που θα οργανώνουν απαιτητικά τη δευτερογενή και πρωτογενή πληροφόρηση.

Πρέπει πια ο χώρος των βιβλιοθηκών να διατυπώσει το λόγο του και να εξηγήσει στην κοινωνία και τα πολιτικά κόμματα ποιος είναι ο ρόλος των βιβλιοθηκών στην ερευνητική και αναπτυξιακή πορεία. Ειδικά τώρα.