Περί κουλτούρας βιβλιοθηκών

[Αναδημοσίευση του άρθρου το "Βιβλιοθηκάριου" στην "Αυγή της Κυριακής" 11/5/2014]

Πώς μπορείς να προτείνεις πολιτική βιβλιοθηκών, όταν ο ίδιος δεν έχεις κουλτούρα χρήσης τους; Γιατί στην Ελλάδα οι βιβλιοθήκες δεν εδραιώθηκαν, όπως σε άλλες χώρες; Δύο ερωτήματα που διατυπώθηκαν πρόσφατα από δύο αξιόλογους συναδέλφους και αναζητούν κάπως τις απαντήσεις μας.

Προεπαναστατικά, αλλά και αυτά τα περίπου 200 χρόνια της πρόσφατης Ιστορίας μας, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για τη δημιουργία και τον εμπλουτισμό βιβλιοθηκών, κυρίως με ένα πνεύμα διαφωτισμού, οραματικό και πιονερίστικο. Γεγονός είναι πως αυτές οι προσπάθειες απέδωσαν κάποιους καρπούς, συχνότερα ωστόσο πρόσκαιρους - όσο κράτησε δηλαδή ο βίος και η προσφορά των μεμονωμένων εμπνευστών ή των επιγόνων τους.

Εκατοντάδες είναι οι συλλέκτες βιβλίων που έγιναν δωρητές ή ιδρυτές βιβλιοθηκών, χιλιάδες οι σύλλογοι που συγκρότησαν συλλογές και έκαναν αιτήσεις δωρεών, χιλιάδες τα σχολεία που άνοιξαν βιβλιοθήκες γιατί κάποιοι δάσκαλοι φρόντισαν γι' αυτό. Όλα αυτά παράλληλα με την όποια κρατική λειτουργία σε αυτόν τον τομέα. Υπάρχει δηλαδή ένα κλίμα γόνιμο για την ανάπτυξη των βιβλιοθηκών.

Είναι διαπιστωμένο σε όσους εργαζόμαστε σε βιβλιοθήκες πως πρέπει να πείσουμε (ακόμη και τους ίδιους τους φορείς που μας περιέχουν) για την αναγκαιότητα, τον ρόλο, τη δυναμική και τη σημασία της βιβλιοθήκης και του βιβλιοθηκονόμου, και μάλιστα τώρα που η ψηφιακή θύελλα, σε συνδυασμό με την έλλειψη κουλτούρας χρήσης των βιβλιοθηκών, την οικονομική κρίση και τον πληροφοριακό αναλφαβητισμό, δημιουργεί στρεβλές ιδεοληψίες για το τέλος του βιβλίου και των βιβλιοθηκών. Συνεχίζει να θεωρείται εκκρεμής πολυτέλεια η βιβλιοθήκη.

Πολιτική βιβλιοθηκών χωρίς πολιτική ανάγνωσης δεν μπορούμε να νοήσουμε: η μία αφορά τη δημιουργία και τη λειτουργία, η άλλη τη χρήση τους Δεν μπορούμε να μιλάμε για εκπαιδευτική πολιτική χωρίς να συσταχώνουμε σχολεία και βιβλιοθήκες σε αυτόν τον σκοπό, οι βιβλιοθήκες είναι το φυσικό περιβάλλον της μάθησης. Χρειάζεται να αποκτηθεί εμπιστοσύνη των πολιτών στις βιβλιοθήκες -για να γίνει αυτό πρέπει οι βιβλιοθήκες να μπουν σε σταθερή πορεία ανάπτυξης, που δεν θα εξαρτάται από κατ' εξαίρεσιν χρηματοδοτήσεις, χορηγικές ελεημοσύνες και πεφωτισμένες πρωτοβουλίες.

Οι βιβλιοθήκες χρειάζονται εδραίωση και, επειδή πολλά έχουν κερδηθεί αυτά τα χρόνια της δυναμικής ανάπτυξής τους και στην Ελλάδα, αυτό που απαιτείται είναι να αντιμετωπιστούν τα θεσμικά κενά και να υπάρξει επένδυση σε προσωπικό, υλικό και υπηρεσίες. Η πείρα έχει δείξει πως, όποτε εδραιώθηκαν, οι βιβλιοθήκες μετατράπηκαν αυτομάτως σε εστίες γνώσης και έρευνας και συνήψαν δυναμική σχέση με τους χρήστες, το κοινό, τους δημότες, τους ερευνητές.