Για την "αγάπη των βιβλίων" της Έλλης Δρούλια*

[Οι βιβλιοθηκάριοι είμαστε άνθρωποι με βλάβες… 

Έχετε την εντύπωση πως οι βιβλιοθήκες είναι το βασίλειο της σιωπής. Εμείς όμως το ξέρουμε καλά: στις βιβλιοθήκες βασιλεύουν χιλιάδες φωνές, τις ακούμε συνέχεια. Είναι τα βιβλία που μιλάνε μεταξύ τους, που φωνάζουν. Κάποιες από αυτές τις φωνές καταγράφει στο βιβλίο της η Έλλη Δρούλια. Νομίζω πως αξίζει να τις ακούσουμε] 

Οι βιβλιοθήκες φίλες και φίλοι είναι για τους περισσότερους χώροι συγκέντρωσης και αποθήκευσης βιβλίων, οργάνωσης, τάξης, πρόσβασης ή έστω ένας παράδεισος όπως θα έλεγε ο Μπόρχες. Για εμάς τους βιβλιοθηκάριους είναι νομίζω ένας κατεξοχήν χώρος ερωτημάτων, αναζητήσεων, λοξοδρομήσεων και παραπομπών. Όπως και στα βιβλιοπωλεία έτσι και σε αυτές οι άνθρωποι έρχονται με την αγωνία της ανάγνωσης και φεύγουν με το σπόρο της επόμενης αμφιβολίας. Είμαι εδώ για να σας παρουσιάσω συνοπτικά ως βιβλιοθηκάριος και μπλόγκερ τις βόλτες που δημιούργησαν ένα βιβλίο, το βιβλίο της συναδέλφου μου Έλλης Δρούλια «για την αγάπη των βιβλίων». Ως μπλόγκερ κι εγώ μπορώ να τη φανταστώ να γράφει τα ποστ της κλέβοντας χρόνο από τη δουλειά, ανάμεσα σε καταλογογραφήσεις, δανεισμούς κι αιτήματα, προσπαθώντας να κρατήσει την ιδέα και να τη διατυπώσει με έναν τρόπο καινούριο ως τότε, έχοντας μια υπόγεια απορία αν θα διαβαστούν, αν θα σχολιαστούν, αν θα αλληλεπιδράσουν. 

Τα κείμενα που συγκροτούν το βιβλίο «για την αγάπη των βιβλίων» τα πρωτοδιάβασα χρόνια πριν, τα παρακολουθούσα να γεννιούνται κεφάλαιο το κεφάλαιο σε ένα παράξενο «σπίτι» που το έλεγαν «Tobaccori» κι ύστερα σε ένα άλλο σπίτι που το έλεγαν «Βολτίτσες». Ήταν το 2007, 2008, 2009 και τα μπλογκ του βιβλίου και των βιβλιοθηκών δεν ήταν πολλά. Εκείνη έγραφε στη βιβλιοθήκη της κι εγώ διάβαζα από τη δική μου. Θυμάμαι πότε, πού και υπό ποιες συνθήκες έχω διαβάσει πολλά από τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου. Θυμάμαι ποια σχολίασα, τι σχολίασα, σε τι διαφωνήσαμε με την Elli και τη Librarian. Ξαναδιαβάζοντάς τα φέτος το καλοκαίρι, σκέφτηκα δυο τρία πράγματα, και αυτά θέλω να σας καταθέσω απόψε: 

Τι ήταν αυτό το φαινόμενο των ιστολογίων; Ποιος ήταν ο λόγος ύπαρξής τους; Τι πρόσφεραν στο δημόσιο λόγο και πώς τον διαμόρφωσαν; Γιατί τελείωσαν; Τα μπλογκ ήταν μια νέα, ελπιδοφόρα και δημιουργική δημοκρατία του λόγου: ο καθένας μας μπορούσε να «δημοσιογραφεί», να επιδρά, να συνδιαμορφώνει, να σχολιάζει και να αντιδρά. Για εμάς, τους ανθρώπους των βιβλιοθηκών ήταν ένα «επιτέλους να μιλήσουμε γι’ αυτό που αγαπάμε», θα διαβάσετε συχνά στα κείμενα της Έλλης για την πλημμυρίδα των άγραφων κειμένων, τη λαχτάρα να περιγράψει. Σας θυμίζω πως το Ίδρυμα Νιάρχου, δεν είχε απλώσει ακόμη τα επικοινωνιακά του δίχτυα στον ημερήσιο και κυριακάτικο τύπο, η Εθνική Βιβλιοθήκη ήταν ακόμη ντεμοντέ, και όταν απαντούσες στο ερώτημα «τι δουλειά κάνεις;» σε ρωτούσαν «βιβλιο – τι;». Επομένως γράφαμε για τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες γιατί κανείς άλλος δεν έγραφε. Αυτά τα λίγα νησάκια δημόσιου λόγου για τις βιβλιοθήκες δημιούργησαν και μια νέα «κοινότητα» νέων συναδέλφων γύρω από αυτά. Γρήγορα όμως το πράγμα μεγάλωσε και απλώθηκε, οι κοινότητες των ιστολόγων γίναν… πόλεις, φυλές και φιλίες αναπτύχθηκαν, μια ολόκληρη γενιά εκφράστηκε σε μια πυκνή εποχή που τα πράγματα άλλαζαν και κατέρρεαν. Ύστερα ήρθε το twitter, το facebook, το instagram, τα κείμενα μίκρυναν ή εξαφανίστηκαν, την ίδια στιγμή που η γνώμη μας έβρισκε πλέον μεγαλύτερη απήχηση. Νίκησε η ευχέρεια και η ταχύτητα της αλληλεπίδρασης, οι χρήστες του μέσου κοινωνικής δικτύωσης πολλαπλασιάστηκαν. Αυτά τα κείμενα γράφτηκαν υπό αυτές τις συνθήκες, εξυπηρετώντας πάνω-κάτω αυτές τις ανάγκες. 

Η «αγάπη των βιβλίων» είναι ένα βιβλίο που μιλάει για βιβλία που μιλάνε για βιβλία. Τελικά μιλάει μόνο για βιβλία; Όταν αναφέρεται στις Παιδικές Βιβλιοθήκες (και τον καταργημένο πια λόγω μνημονίων ΟΠΕΒ), λέει για τα μειονοτικά σχολεία της Θράκης και για τα νοσηλευόμενα παιδιά-αναγνώστες του «Αγία Σοφία» και του «Αγλαΐα Κυριακού», όταν αναφέρεται στις βιβλιοθήκες των φυλακών μιλάει για την Κασαβέτεια και το παράδειγμά της (1998…). Οι επιλογές της Έλλης, τα κείμενα που τελικά γεννήθηκαν, ήταν αντίσταση και διαφυγή στους κλυδωνισμούς, στους προσεισμούς εκείνων των χρόνων, ήταν το όνειρο της αγάπης του βιβλίου και η μελαγχολία των προσπαθειών που κατέρρεαν, έμεναν έωλες, ημιτελείς, ασχεδίαστες. Τα βιβλία της Έλλης είναι οι άνθρωποι που τα έγραψαν που τα εξέδωσαν, που τα εικονογράφησαν, που τα μετέφρασαν, τα καταλογογράφησαν, τα δάνεισαν, τα δανείστηκαν, τα πούλησαν και τα αγόρασαν, τα σημείωσαν, τα πλαστογράφησαν. Είναι βόλτες, αποδράσεις σε βιβλιοπωλεία, σελίδες τίτλων, υπογραμμίσεις, παζάρια κι εκθέσεις βιβλίων, είναι σκυταλοδρομίες από βιβλίο σε βιβλίο, είναι μια γεωγραφία του βιβλίου. 

Εν κατακλείδι, το βιβλίο της Έλλης Δρούλια «για την αγάπη των βιβλίων» είναι μια ηθογραφία της ανάγνωσης, το χρονογράφημα μιας βιβλιοφιλίας. Οικοδομείται με μικρά κείμενα σχεδόν άμεσης απεύθυνσης, στις περισσότερες περιπτώσεις στα όρια του προφορικού λόγου. Συνομιλούν με τον αναγνώστη τους, όπως συνομιλούν και με τις πηγές τους. Νομίζω πως αυτό το τελευταίο είναι και μια κληρονομιά του ιστολογικού φαινομένου, που διαφοροποιείται από το δημοσιογραφικό λόγο του παρελθόντος και απέχει από τον όποιο λογοτεχνικό. Τα κείμενα αυτού του βιβλίου δεν επιχειρούν να εξαντλήσουν το θέμα τους, είναι παραπομπές για περαιτέρω αναγνώσεις, είναι και δελεαστικές σιωπές. Όπως λέει κάπου η Έλλη, «έτσι και οι άνθρωποι αναμεταξύ τους, μιλάνε με λόγια και συζητήσεις, μιλάνε και με τις σιωπές τους, μέσα από αυτά που επιλέγουν να μην πουν και αυτά που αφήνουν να σέρνονται με μισόλογα, αναλογίες, αδιόρατες εκφράσεις του προσώπου, σωματικές κινήσεις, άηχους κώδικες, άλλοτε έχοντας συναίσθηση και συνείδηση, άλλοτε όχι, αλλά πάντα συμβαίνει. Οι συνομιλητές πρέπει να είναι σε συνεχή εγρήγορση». 

Θα έλεγα πως τα κείμενα αυτά είναι μια σεμνή καταγραφή μιας «άσεμνης» λατρείας του βιβλιακού πολιτισμού μας, η οποία μας κρατά εν τέλει σε εγρήγορση.

*

Το κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου στις 25/9/2018.