Μια περιπτωσιολογία

Οι μάχες δεν δίνονται στους δρόμους, ούτε στους χώρους δουλειάς, ή μάλλον δεν είναι ταξικοί αγώνες ή μάλλον δεν είναι τα πράγματα όπως θα θέλαμε. Οι μάχες δίνονται μεταξύ μας: πας να πιαστείς από μια σανίδα μετά το ναυάγιο, και ο διπλανός σού δίνει μια να σε βουλιάξει. Κι αν δεν σε πνίξει, αρκεί να σε δει να πίνεις νερό, να πιάνεσαι από μιαν άλλη σανίδα, αν είναι μεγαλύτερη από τη δική του θα στην πάρει, πρέπει να προσπαθήσεις να σωθείς από μια μικρή σανίδα. Έτσι θα έχεις και λιγότερες πιθανότητες να σωθείς.

Δουλεύεις χρόνια εδώ - με μπλοκάκι, σχεδόν... εργολάβος δηλαδή. Δεν επέλεξες το δημόσιο εσύ, η δουλειά σου το επέλεξε. Δεν φίλησες πράσινες και μπλε ποδιές, δεν βρέθηκες σε πράσινες και μπλε λαοσυνάξεις στο Σύνταγμα, δεν ήρθε στο σπίτι ή στη δουλειά σου προεκλογικό φυλλάδιο σε φάκελο. Πολλοί γύρω σου μπήκαν στο δημόσιο με έγχρωμο αλεξίπτωτο, κάποιοι έμειναν για λίγο στην «ομηρία των συμβάσεων» και ύστερα έγιναν λέει «αορίστου» – τα «πέρασαν κι αυτοί αυτά και ξέρουν», όμως τώρα ξεχνούν, γιατί φοβούνται, φοβούνται μην στοχοποιηθούν και «τελοσπάντων να λες πάλι καλά που έχεις δουλειά αυτή την εποχή».

Βρίσκεσαι λοιπόν σε μειονεκτική θέση – το αν είσαι ικανός, αν είσαι απαραίτητος, αν κάνεις καλά τη δουλειά σου δεν είναι κάτι που κάπως τους απασχολεί. Οι κηφήνες του δημοσίου καραδοκούν. Δεν μπορείς πια να τους υπερασπίζεσαι. Εξάλλου ποτέ δεν υπερασπίστηκες αυτούς, το δημόσιο υπερασπίστηκες και το δικαίωμα στην εργασία. Ως συμβασιούχος έργου έχεις υπογράψει συμβάσεις στις οποίες «συμφωνείς» πως δεν έχεις ωράριο. Ωράριο βέβαια έχεις, πώς αλλιώς θα λειτουργήσει η βιβλιοθήκη που εργάζεσαι; Έχεις επίσης «συμφωνήσει» πως δεν δικαιούσαι άδεια – αυτό προβλέπεται για να μην υπονοείται κάπως εξαρτημένη σχέση εργασίας. Όμως οι «καλοί» σου συνάδελφοι, σου επιδεικνύουν τον ανθρωπισμό τους και σου επιτρέπουν να παίρνεις άδειες – φροντίζουν μάλιστα συχνά να σου υπενθυμίζουν (αυτοί, όχι οι «ανώτεροι», οι διευθυντές, οι γραμματείς και οι γενικοί γραμματείς) πως αυτό κανονικά δεν το δικαιούσαι. Είσαι ακριβός υπάλληλος, οι ασφαλιστικές σου εισφορές διαρκώς αυξάνονται, χωρίς να αυξάνονται βέβαια τα έσοδά σου ή έστω οι… «πελάτες» σου.

Κι αν αυτά, και άλλα πόσα, είναι μια διαρκής συναίνεση, αναγκαστική προκειμένου δια της εργασίας σου να επιβιώνεις, η συνολική διάλυση των εργασιακών σχέσεων έχει κάνει αδύνατη πλέον τη δυνατότητα να διαπραγματεύεσαι για τη δουλειά σου ή μάλλον για την οικονομική ανταπόδοση από αυτήν. Απέναντί σου δεν έχεις κάποιου είδους εργοδοσία, αλλά τους ίδιους σου τους συναδέλφους – αυτούς που πρόσφατα σου είπαν πως πρέπει να μειωθεί κι άλλο ο μισθός σου (που δεν λέγεται μισθός, αλλά αμοιβή, για να μην υποδηλώνεται εξαρτημένη σχέση εργασίας) γιατί είναι πιο δίκαιο, αφού και σε αυτούς υπήρξαν μειώσεις. Είναι οι ίδιοι που δεν έβλεπαν κάποιου είδους αδικία στο ότι τόσα χρόνια δεν είχες, όπως εκείνοι, επιδόματα, άδειες, μόνιμη και σταθερή σχέση εργασίας κ.α. Είναι οι ίδιοι που δεν αντέδρασαν και δεν διεκδίκησαν με κανένα τρόπο να μην απολέσουν όλα αυτά, κάτι που εσύ έκανες για λογαριασμό τους. Είναι αυτοί που θεωρούν πως η δικαιοσύνη είναι συνώνυμη της επί τα χείρω εξίσωσης και όχι επί τα βελτίω – δεν διεκδίκησαν για σένα την άνοδο και τη βελτίωση, ποτέ και για κανέναν δεν διεκδίκησαν, πίεσαν όμως για την απώλεια και τη χειροτέρευση.

Δεν περιγράφω μια προσωπική, άρα μεμονωμένη, περίπτωση, αλλά κάτι που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ξέρω πως γίνεται με ένταση τόσο στο δημόσιο, όσο (εδώ και χρόνια) και στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Ο μικρόκοσμος της καθημερινότητας, οι διαπροσωπικές σχέσεις, τα προσωπικά οράματα και η ανάγκη/διάθεση για δημιουργία είναι στοιχεία που παρεμβαίνουν στο πλέγμα των σχέσεων και των καταστάσεων που αναφέρονται παραπάνω και συχνά τροφοδοτούν «παράλογα» ή αντίθετα αποδυναμώνουν καταλυτικά τον καθημερινό γολγοθά της εργασίας. Δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που στέκονται απέναντι, άνθρωποι με τα ίδια ταξικά χαρακτηριστικά με τα δικά μου. Είναι και οι άνθρωποι που δεν μπορούν (δεν θέλουν) να σταθούν δίπλα στην διεκδίκηση: αδύναμοι, άβουλοι, καταθλιπτικοί, μόνοι, μοιραίοι. Επομένως στο πλαίσιο της καθημερινής μάχης δεν έχεις μόνο την ενεργή αντίθεση, αλλά και τα βαρίδια. Υπάρχουν και εκφυλιστικά φαινόμενα, μικροί αρχηγίσκοι, μικροί δικτάτορες, που όση αρμοδιότητα έχουν τη μετατρέπουν σε εξουσιαστική σχέση, που μπορούν και θέλουν με μικρές κινήσεις της καθημερινότητας να σου υπενθυμίσουν ότι είναι προϊστάμενοι, ανώτεροι, ενδιάμεσοι της διοίκησης, πως εκείνοι αποφασίζουν -  έχει ενδιαφέρον αυτό το κομμάτι: άνθρωποι που μετατρέπουν την πίεση που δέχονται ως εργαζόμενοι σε πίεση που ασκούν στους «υφισταμένους», ακόμη και για γελοία ζητήματα της καθημερινότητας. Εννοείται πως δαπανούμε πολύ χρόνο και κόπο για τις μεταξύ μας μάχες, δεν διοχετεύουμε την ενέργειά μας στη διεκδίκηση ή την ανατροπή της εξάρτησής μας από αυτούς που είτε εκμεταλλεύονται την εργασία μας, είτε επιβάλλουν τους όρους της.

Δεν είναι πρωτότυπα όλα αυτά – τα έχουν πει, χωρίς τη συγκεκριμμένη περιπτωσιολογία, πολλοί άλλοι και καλύτερα. Νομίζω όμως πως βοηθάει η καταγραφή και η κατάθεσή τους, τουλάχιστον δεν κρύβονται κάτω από το χαλί. Από τη στιγμή που διαπιστώνονται και διατυπώνονται δεν μπορούν πλέον να αγνοούνται. Λατρεύω τη δουλειά μου και αυτό που προσφέρει ή μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία που ζω. Ξέρω όμως πως αυτή η οπτική μου δεν είναι πλέον παρά ένας ανόητος συναισθηματισμός ή μια ελπίδα που δεν θα ταΐσει τα παιδιά μου.