Η Krotkie στις βιβλιοθήκες

της Krotkaya*

Φίλε μου Βιβλιοθηκάριε, 

φοβάμαι πως θα σε απογοητεύσω. Αν και διαβάζω μανιωδώς, η σχέση μου με τις βιβλιοθήκες είναι μάλλον κακή. Σκέψου, πως μέχρι που έφυγα από την Ελλάδα, στα 25, είχα πάει σε βιβλιοθήκη δυο ή τρεις φορές στη ζωή μου.

Θες επειδή αντιλαμβάνομαι τη σχέση μου με το βιβλίο και τη ανάγνωση ως καθαρά προσωπική, θες επειδή οι βιβλιοθήκες στην Ελλάδα ήταν δυσεύρετες κι όχι ιδιαίτερα ελκυστικές, θες επειδή στις βιβλιοθήκες απαγορεύεται το κάπνισμα, δεν αποτέλεσαν ποτέ επιλογή μου. Θυμάμαι τη βιβλιοθήκη της Σχολής μου, βαρετή, μικρή, φτωχή. Θυμάμαι βέβαια και τη βιβλιοθήκη της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στη Σίνα. Αυτή ήταν όντως εντυπωσιακή. Το ίδιο το κτήριο της Σχολής είναι ένα ποίημα: βρίσκεσαι στο κέντρο της Αθήνας, σπρώχνεις τη βαριά σιδερένια πόρτα του κήπου -και ξαφνικά βρίσκεσαι σε έναν άλλο κόσμο, βγαλμένο από τα βιβλία της Τζέην Ώστεν! Χαλικόστρωτες αλέες, παρτέρια με νεραντζιές (ήταν άνοιξη όταν πρωτοπήγα και μοσχοβόλαγε ο τόπος) και στο κέντρο ένα λευκό νεοκλασικό που άστραφτε στον ήλιο. Μπήκα μέσα και με εντυπωσίασαν δυο πράγματα: η σύγχρονη οργάνωση της βιβλιοθήκης και οι πολύ αυστηροί και βλοσυροί βιβλιοθηκάριοι. Το κτήριο σε καλωσόριζε, αυτοί σαν να σε έδιωχναν -αυτοί και τα εξωφρενικά ποσά που έπρεπε να πληρώσεις για να βγάλεις φωτοτυπίες.

Και μετά πήγα στο Στρασβούργο και έπρεπε να κάνω μια σοβαρή μεταπτυχιακή εργασία και η βιβλιογραφία που χρειαζόμουν αριθμούσε πολλές σελίδες πανάκριβων βιβλίων. Η αναγκαστική λύση λοιπόν, ήταν η BNUS! Η Εθνική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη βρίσκεται στην πλατεία Δημοκρατίας (place de la République),  η οποία κατασκευάστηκε από τους Γερμανούς το 1880 (η Αλσατία τότε ανήκε στη Γερμανία) και ονομαζόταν Keiserplatz. Το 1919, η Αλσατία επανέρχεται στους Γάλλους που την ονομάζουν place de la République και όταν την Αλσατία επανακατέλαβε η Ναζιστική Γερμανία, η πλατεία ξαναμετονομάστηκε σε Bismarckplatz. Μέσα σε πέντε γραμμές και τρεις μετονομασίες, η ουσία της νεώτερης ευρωπαϊκής ιστορίας. Αλλά ξεφεύγω από το θέμα μου, το 'χω αυτό, όπως ξέρεις!

Τα κτήρια της πλατείας αυτής είναι αντιπροσωπευτικά της καλλιτεχνικής αντίληψης της εποχής, όπως αυτή αποκρυσταλλώνεται στην αρχιτεκτονική. Το λέω αυτό για να δείξω το δέος που ένιωσα μπροστά στα σκαλιά της BNUS, της τεράστιας και επιβλητικής πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης. Μην έχοντας και σπουδαία εμπειρία από βιβλιοθήκες και καθώς το κτήριο ήταν θηριωδώς μεγάλο, την πρώτη φορά που πήγα, χάθηκα, έφαγα κάνα μισάωρο για να βρω την πτέρυγα της σύγχρονης ιστορίας και μετά άλλο ένα μισάωρο όταν έψαχνα τις τουαλέτες, ένα εικοσάλεπτο ψάχνοντας την αίθουσα με τα φωτοτυπικά. Μολονότι υπήρχε η δυνατότητα να δανειστείς βιβλία (αν και όχι όλα), τελικά προτιμούσα να διαβάζω επί τόπου. Στην εξεταστική μάλιστα, έπαιρνα τις σημειώσεις μου και πήγαινα να διαβάσω εκεί -ένας λόγος βέβαια ήταν και ο καύσωνας, και στη βιβλιοθήκη έκανε δροσιά. Ένας άλλος λόγος ήταν πως στη βιβλιοθήκη δεν είχα κανένα περισπασμό, μπορούσα να συγκεντρωθώ βαθειά, σε σημείο που να χάνω την αίσθηση του χρόνου. Με επανέφερε βέβαια η επιθυμία του τσιγάρου, αλλά και αυτό όχι ιδιαίτερα συχνά.

Θυμάμαι τους τοίχους γεμάτους ράφια ως το ταβάνι, τον παράδεισο των χιλιάδων βιβλίων, ανάμεσα στα οποία φιγουράριζαν και αιρετικοί τίτλοι, τα χαμόγελα των βιβλιοθηκάριων και... το ηλεκτρονικό σύστημα αρχειοθέτησης. Για μένα ήταν αποκάλυψη το γεγονός ότι μπορούσες από το σπίτι σου να ελέγξεις αν τα βιβλία που έψαχνες υπήρχαν στη βιβλιοθήκη, αν ήταν διαθέσιμα και σε κάθε περίπτωση να κάνεις κράτηση.

Η BNUS ήταν μια πολύχρωμη βιβλιοθήκη, αυτή είναι αίσθηση που έχω κρατήσει 12 χρόνια αργότερα. Τα ράφια ήταν χρωματιστά, τα βιβλία επίσης, αλλά και οι άνθρωποι που διάβαζαν. Μερικές φορές, έχανα τη συγκέντρωσή μου, ή έκανα διάλειμμα, παρατηρώντας τους ανθρώπους γύρω μου. Ήταν άνθρωποι διαφόρων ηλικιών, σίγουρα όχι μόνο φοιτητές, διαφόρων αποχρώσεων, τάξεων, αντιλήψεων και στυλ. Η παλέτα της ποικιλίας δεν εκτεινόταν μόνο στα ράφια με τα βιβλία, αλλά και στους ανθρώπους.

Καμιά δεκαριά χρόνια αργότερα, έτυχε να μπω στη βιβλιοθήκη του Trinity College  στην Ιρλανδία. Σε αυτή την περίπτωση, το δέος δεν προέρχεται από την αρχιτεκτονική του κτηρίου (άλλο ύφος το γερμανικό, άλλο το ιρλανδικό), αλλά από το γεγονός ότι ξέρεις πως μπαίνεις μέσα σε μια βιβλιοθήκη που φτιάχτηκε στα τέλη του 16ου αι.. Τα ξύλινα πατώματα και τα ράφια τρίζουν από το βάρος των αιώνων, και ο εντυπωσιασμός του επισκέπτη μεγεθύνεται μπροστά στο Book of Kells  που δεσπόζει στην είσοδο: έχεις μπροστά σου ένα χειρόγραφο του 9ου αι, ασχέτως αν πρόκειται για ένα θρησκευτικό βιβλίο στα λατινικά.

Από την άλλη είναι ενοχλητικό το γεγονός ότι η βιβλιοθήκη είναι προσβάσιμη μόνο για το προσωπικό και τους φοιτητές του Πανεπιστημίου και πως οι υπόλοιποι άνθρωποι μπορούν να επισκεφτούν μόνο ένα μέρος της και μάλιστα πληρώνοντας ένα διόλου ευκαταφρόνητο αντίτιμο.

Μετά βέβαια, βγαίνεις έξω, σε έναν άλλο κήπο που μοιάζει επίσης βγαλμένος από βιβλία της Τζέην Ώστεν. Ένα άλλο πολύχρωμο πλήθος διαβάζει ή κάνει πικνικ στα γρασίδια, όλα είναι πολύ δυτικοευρωπαϊκά, πολύ campus-like, κι αρχίζεις να αναρωτιέσαι ποιος είναι τελικά ο ρόλος ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος και μιας βιβλιοθήκης, πόσο λάθος από κάθε άποψη είναι το να είναι προσβάσιμο μόνο από μια ελίτ, πόσο η ταξικότητα της κοινωνίας στην έχει στημένη στα πιο απίθανα και υπεράνω υποψίας μέρη.

Και πόσο υπέροχο, όσο και ουτοπικό, είναι αυτό που εσύ θεωρείς σωστό: μια ορθάνοιχτη στην κοινωνία βιβλιοθήκη του Trinity College, στην οποία όλοι, μα όλοι θα μπορούν να χαζέψουν τις σελίδες του Book of Kells και όλων των άλλων πολύτιμων συγγραμμάτων, να τα μυρίσουν, να τα ξεφυλλίσουν, να τα μελετήσουν και τελικά να τα έχουν οικειοποιηθεί όταν θα τα τοποθετούν πίσω στα ράφια τους.

***

H Krotkaya είναι φίλη μου. Ζει κι εργάζεται στις Βρυξέλλες (στο Βρυξελοχώρι, όπως το λέει). Την ευχαριστώ πολύ που ανταποκρίθηκε στο αίτημά μου να γράψει για τις βιβλιοθήκες που γνώρισε.

"Να καλλιεργήσωσι δύο βλαστούς, εκεί που πρότερον ηύξανε μόνον εις"

Έφυγε ενθουσιασμένη που το βρήκε.  Είναι μια "γεωπονική χημεία" του 1847 "προς χρήσιν των δημοτικών σχολείων". Τυπώθηκε στην Κέρκυρα για λογαριασμό της Ιονίου Κυβερνήσεως. "Γεωπονική" γιατί επιδιώκει "όπως χρησιμεύση υπέρ της προόδου της γεωργίας εν γένει". Στο εισαγωγικό σημείωμα για τους δημοδιδάσκαλους του Ιονίου ο μεταφραστής γράφει: "η παρέχουσα τους καρπούς γη πρέπει να κατασταθή γονιμοτέρα, εάν θέλωμεν να προφθάσωμεν τας ανάγκας του αυξάνοντος της πατρίδος ημών πληθυσμού". Άλλο ήθελα βέβαια να πω, αλλά παρασυρόμενος στην ανάγνωση καταφεύγω σε αναπόφευκτες συγκρίσεις: φαίνεται να γίνεται απτή η σημασία της γνώσης όταν συνδέεται με την άμεση ανάγκη εφαρμογής της. Είναι μια αρετή κάποιων σχολικών βιβλίων του παρελθόντος αυτή, που νομίζω πως δεν υπάρχει σήμερα. Ο σκοπός της γνώσης είναι τόσο άμεσος που λειτουργεί ως σχεδόν αυταπόδεικτο κίνητρο.

Είναι αστείο όμως: το βιβλίο ήταν άκοπο 168 χρόνια. Μια 80χρονη χημικός-ερευνήτρια το διάβασε σήμερα πρώτη φορά στη βιβλιοθήκη. Πόσο χαρούμενη έφυγε.

Το νόημα δίχως στίγμα: Τρία ταξίδια

της Μύριαμ Κλαπή*

Martha’s Vineyard Island: Όλοι εδώ μιλούσαν τη Νοηματική.

Ένα ζεστό μεσημέρι του 1978 οδηγώντας μπροστά σε έναν αγροτικό δρόμο ο Γκέιλ Χάτινγκτον  έδειχνε στη Νόρα Γρόους το παλιό σπίτι του Τζεντιντάια, γείτονα του και καλού ανθρώπου κατά τα λεγόμενα του. Της έδειχνε τα μέρη του με το κύρος τουριστικού οδηγού. Ο Τζεντιντάια, συνέχισε ο Γκέιλ, παρότι είχε χάσει το ένα του χέρι ήταν σχεδόν πλούσιος από το αγρόκτημα και το ψάρεμα όπως και ο αδελφός του. Ήταν και κωφάλαλοι, πρόσθεσε. Η Νόρα αναρωτήθηκε πώς μπορεί να έτυχε και τα 2 αδέρφια να ήταν ταυτόχρονα κωφά. Ατύχημα ή αρρώστια; Ο Γκέιλ αποκρίθηκε πως ίσως ήταν κληρονομικό. Στις αρχές του 1900, όπως θυμάται, υπήρχαν τουλάχιστον 7 κωφοί κάτοικοι στο χωριό των 250 ανθρώπων. Εξαιρετικά μεγάλος αριθμός αν σκεφτεί κανείς το ποσοστό (σήμερα το γνωστό ποσοστό προγλωσσικής κώφωσης είναι 0.1% του πληθυσμού (Lane ).

Σε μια από τις επόμενες επισκέψεις της στο Νησί Martha’s Vineyard, η Νόρα κάθισε με τον Γκέιλ για να καταγράψουν τα γενεαλογικά δέντρα της μικρής πόλης του Chilmark. Καθώς μιλούσαν ο Γκέιλ θυμήθηκε άλλους τέσσερις κωφούς από τα παιδικά του χρόνια. Η Νόρα σε αυτό το σημείο ρώτησε τον Γκέιλ πώς έβλεπαν οι κάτοικοι του Chilmark τους κωφούς.

«Α» απάντησε ο Γκέιλ «δεν σκέφτονταν τίποτα για αυτούς, ήταν όπως όλοι οι υπόλοιποι»

«Και πώς επικοινωνούσαν μεταξύ τους; Έγραφαν αυτά που ήθελαν να πουν;»

«Όχι» απάντησε ο Γκέιλ έκπληκτος σαν να τον ρωτούσε το αυτονόητο. «Βλέπεις, όλοι εδώ μιλούσαν τη Νοηματική»

«Εννοείς οι οικογένειες των κωφών και το στενό τους περιβάλλον;»

«Φυσικά, αλλά και όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι. Κι εγώ την χρησιμοποιούσα, κι η μάνα μου και όλοι μας».

Ο τελευταίος κωφός του νησιού πέθανε το 1953. Υπολογίζεται ότι από τα τέλη του 18^ου εως και τα μέσα του 20^ου αιώνα η νοηματική του νησιού άνθισε καθώς τα ποσοστά της κώφωσης ήταν αρκετά υψηλότερα από ότι σε άλλες περιοχές των ΗΠΑ. Καθώς το ποσοστό στην Αμερική ήταν 1 κωφό άτομο στα 5728, στο Νησί έξω από την Μασσαχουσσέτη η συχνότητα ήταν 1 στους 155. Απότέλεσμα ήταν να εξελιχθεί μια ασυνήθιστη κοινωνιογλωσσολογικά κατάσταση, καθώς η κώφωση δεν εμπόδιζε κανέναν να συμμετέχει κανονικά σε όλες τις περιστάσεις της κοινωνικής ζωής. Ακούοντες και κωφοί, παιδιά και ενήλικες την κατείχαν και όπως περιγράφει χαρακτηριστικά η Nora Groce «το να ξέρεις να νοηματίζεις ήταν σαν να ξέρεις γαλλικά»

Al-Sayyid Bedouin Sign Language

Το βιβλίο της Nora Groce : Everyone Here Spoke Sign Language: Hereditary Deafness on Martha's Vineyard (1985) υπήρξε το έναυσμα για να ερευνηθούν κι άλλες περιοχές με παρόμοια κοινωνιογλωσσολογική σύσταση.  Για παράδειγμα μια μικρή κοινότητα Βεδουίνων και η «The Al-Sayyid Bedouin Sign Language» αποτελεί ένα σύγχρονο παράδειγμα.  Η ABSL είναι μια νοηματική γλώσσα που χρησιμοποιείται από 150 κωφούς της φυλής και πολλούς από τους περίπου 3000 ακούοντες εδώ και 70 χρόνια. Δεν υπάρχει στιγματισμός ή κάποια ιδιαίτερη κουλτούρα Κωφών στην κοινότητα. Το 2004 υπήρχαν 3000 μέλη στην εν λόγω κοινότητα. Οι ρίζες της φυλής βρίσκονται στα μέσα του 19^ου αιώνα, όταν μια ντόπια ενώθηκε με έναν Αιγύπτιο. Δύο από τα παιδιά τους έφεραν ένα γονίδιο που σχετίζεται με την προγλωσσική κώφωση. Τα τελευταία 70 χρόνια μια Νοηματική γλώσσα δημιουργήθηκε φυσικά, χωρίς καμία επιρροή ή ανάμειξη άλλων παραγόντων. Το γεγονός ότι πρόκειται για μια τόσο νέα γλώσσα, κέντρισε το ενδιαφέρον των γλωσσολόγων με τον σκοπό να αποκαλυφθούν περισσότερα σχετικά με την δημιουργία και εξέλιξη της γλώσσας εν γένει. (Για περισσότερες πληροφορίες: Kisch, Shifra. 2000. ‘Deaf discourse’: Social construction of deafness in a Bedouin community in the Negev. MA thesis, Tel Aviv University.)

Παρόμοιες περιπτώσεις έχουν σημειωθεί σε χωριά του Μπαλί και του Μεξικού (Kata Kolok/ Mayan Sign Language) και αποτελούν σημεία αναφοράς στον χώρο της κοινωνιογλωσσολογικής έρευνας των νοηματικών γλωσσών.

Ελλάδα: Το μυστήριο της Αμοργού

Στην Ελλάδα έχουν υπάρξει αναφορές για μια ενδεχόμενη παλαιότερη παρόμοια κοινωνιογλωσσολογική κατάσταση στο νησί της Αμοργού. Μέχρι στιγμής κανείς δεν είχε ψάξει το ενδεχόμενο. Ωστόσο, στο ντοκυμαντέρ «Πάρβας: Άγονη Γραμμή» του Γεράσιμου Ρήγα, παρουσιάζονται 2 κωφές αδελφές μοδίστρες ως συχνές θαμώνες του κεντρικού καφενείου. Οι υπόλοιποι θαμώνες και η κόρη του ιδιοκτήτη νοημάτιζαν και συνεννοούνταν άνετα μαζί τους. Από την κοινότητα των Κωφών στην Αθήνα, και από προσωπικές συνομιλίες μαζί τους, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η φήμη του αυξημένου πληθυσμού κωφών στο Νησί. Ο δάσκαλος της Ελληνικής Νοηματικής Νίκος Γαλάνης μου είπε χαρακτηριστικά πως «ναι στην Αμοργό λέγεται ότι υπήρξαν κωφοί αλλά πως δεν πιστεύει ότι χρησιμοποιούσαν μια συστηματική γλώσσα, και ότι δεν υπάρχουν αποδέιξεις, εκείνοι οι άνθρωποι ήταν αγράμματοι». 

Σε προσωπική συνομιλία με δημοτικό σύμβουλο της Αμοργού, που θυμάται την δεκαετία του ‘50 ως παιδί, μου αποκάλυψε ότι υπήρχαν γύρω στους 7-8 κωφούς στο χωριό. Κανείς δεν είχε πρόβλημα μαζί τους και ήταν ενταγμένοι κανονικά σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες του χωριού. 

Το περασμένο καλοκαίρι έστειλα τον φίλο μου Διονύση που παραθέρισε στο νησί να γνωρίσει τις 2 κωφές αδελφές και να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες. Από την συνάντηση δυστυχώς δεν προέκυψε κάτι καινούργιο. Υπήρχαν ωστόσο άλλα 2 κωφά παιδιά με τα οποία οι 2 αδελφές μπορούσαν να συνεννοηθούν με μεγάλη ευκολία. Στα παιδικά τους χρόνια έπεφταν συχνά θύματα καζούρας από άλλα παιδιά. Μάλιστα, στην μια αδελφή είχαν κόψει την κοτσίδα για να την κοροϊδέψουν.

Αξιοσημείωτες βέβαια είναι οι αναφορές σε ξένη βιβλιογραφία σχετικά με αυξημένο ποσοστό άλαλων γυναικών στην Αμοργό ( βλέπε: The staff of Oedipus της Mary Rose, εκδ. Ann Arbor : The University of Michigan Press, 2003 μεταξύ άλλων) και ωστόσο καμία επιβεβαίωση από τους γηραιότερους κατοίκους του νησιού. 

Για να κλείσω, θα αναφέρω εδώ ένα τελευταίο περιστατικό που διαδραματίστηκε στην Αμοργό την δεκαετία του ‘80. Σε μια τυχαία αναζήτηση βρήκα το παρακάτω όμορφο απόσπασμα από το μπλογκ του Rolf Gross:

“Twice in 1982 and 1985 we tried to walk along the old monopati to Aigiali, a village in the distant north of Amorgos. The path vanished in the thorny macchia and we soon got hopelessly lost. Somewhere we came upon a ghosttown - another Minoan maze, grass growing in its streets, tumbled-down houses exposing their cisterns full of green water, a million of croaking frogs, no one but a single dog who led us to his master, who was just pulling up his pants.... He had crammed his golden sheep into the basement of one of houses. The good man put on his tire-sandals and, jumping from rock to rock, led us back to the road and the Khora....(1982). Now there is a road and a bus to Aigiali and, you can always rent a car.

This shepherd, who was rumored to be a deviant with his sheep, is no more. But on our last visit (2005) we met an even more charming "homeless" on the way to Aigiali. From the Chora the road climbs high into the lonely mountains and there, by the side of the road stood a strange hooded figure carrying a bag with bread and a cheese on a stick over his left shoulder, waving at us. He had long, unkempt gray hair, a matching, wild beard and was dressed in an old, tattered jacket - below which he was bare: beautiful shaped thighs, a pendulous penis dangling between them.... It all happened so suddenly, that I could not get my camera out, and maybe in this case the imagination delivers a better picture than any photo could. - King Minos himself ! - We met him once more very close to the Chora. The villagers are well aware of his existence and tolerate him, as I found out a few days later: "O, you have met Saint Gerasimos," laughed a man in Katapola. "He is a deaf-mute. Why should we have him locked up in an institution? He is harmless." Once again it occured to me, that only the Greeks have for millenia considered the deranged sacred creatures. They are the voices of the Gods.”

Εύχομαι μόνο στο επόμενο ταξίδι μου να προλάβω να γνωρίσω τον Άγιο Γεράσιμο και τις δυο συμπαθείς αδελφές.

***

*"η Μύριαμ Κλαπή μεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι υποψήφια διδάκτωρ γλωσσολογίας (Universität Göttingen) και ερευνά την Ιστορία της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Παν. Αθηνών και συνέχισε με Master στην Γλωσσολογία στο Humboldt Universität του Βερολίνου. Ζει και ερευνά στο Βερολίνο τα τελευταία 4 χρόνια. Για το διδακτορικό της έχει δεχθεί υποτροφία από Max Planck Institute for the History of Science. Μια μέρα ήρθε στη βιβλιοθήκη που εργάζομαι και προσπάθησα να τη βοηθήσω στην έρευνά της. Ως αντάλλαγμα... της ζήτησα ένα κείμενο, το οποίο ήρθε ένα χρόνο μετά (!!!) και βέβαια πολύ την ευχαριστώ γι' αυτό!

Δίκτυο βιβλιοθηκών του Ελσίνκι: πώς χτίζεται ένας πολιτισμός φανατικών αναγνωστών βιβλίων

της Anna G.

Συχνά ακούμε πόσο καλά – ή καλύτερα – είναι τα Φινλανδικά σχολεία και γενικότερα το Σύστημα Εκπαίδευσης της βόρειας αυτής χώρας, συγκριτικά με όλο τον κόσμο και βεβαίως με την Ελλάδα.

Πολύ σπάνια όμως θα ακούσει κανείς το πόσο μεγάλο ρόλο παίζουν οι βιβλιοθήκες σε αυτό το αποτέλεσμα. Ίσως εάν ξέραμε περισσότερα σχετικά με τις βιβλιοθήκες του Ελσίνκι, να είχαμε την πλήρη εικόνα.

Στο Ελσίνκι υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο βιβλιοθηκών που ονομάζεται Helmet. Αποτελείται από 39 περιφερειακές βιβλιοθήκες μέσα στην πόλη του Ελσίνκι, 27 επιπλέον στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή (των συνολικά 4 δήμων με πληθυσμό περίπου ένα εκατομμύριο), συν 3 κινητές βιβλιοθήκες. Συνολικά, το δίκτυο απασχολεί 900 άτομα και δανείζει 17 εκατομμύρια τεμάχια ετησίως.

Παράλληλα, έχει εγκριθεί και έχει ξεκινήσει το χτίσιμο μίας νέας, μεγάλης μητροπολιτικής κεντρικής

βιβλιοθήκης στο κέντρο της πόλης, η οποία όταν ολοκληρωθεί το 2018 θα Aποτελεί το κέντρο του δικτύου Helmet. Ο προϋπολογισμός για αυτό το έργο των 16 χιλιάδων τ.μ. είναι ήδη στα 98 εκατομμύρια ευρώ, για ένα υπέροχο ξύλινο κτήριο που θα διαθέτει ακόμα και σάουνα.

Πέραν του δημοτικού δικτύου βιβλιοθηκών υπάρχουν πολλές ακόμα: οι μικρές αλλά όχι αμελητέες σχολικές, οι υπερσύγχρονες Πανεπιστημιακές, η Εθνική βιβλιοθήκη και αρκετές οι οποίες δεν εντάσσονται σε αυτό το δίκτυο. Για παράδειγμα, στην καρδιά του Ελσίνκι βρίσκεται η “Nordic Library & Culture Point” στόχος της οποίας είναι η διάδοση του κοινού πολιτισμού των βορείων χωρών – τις οποίες συχνά εμείς αποκαλούμε Σκανδιναβικές.

Κάρτες και διαδίκτυο

Κάθε κάτοικος, Φινλανδός ή αλλοδαπός, μπορεί να πάει σε μία από τις παραπάνω βιβλιοθήκες και να αποκτήσει μία κάρτα μέλους. Η κάρτα είναι δωρεάν και το μόνο που απαιτείται για την έκδοσή της είναι το αντίστοιχο του “ΑΜΚΑ” (henkilötunnus, δηλαδή τον αριθμό με τον οποίο είναι καταγεγραμμένος στο ληξιαρχείο ο κάτοικος). Η κάρτα διαθέτει πάνω ένα bar code και ο κάτοχός της επιλέγει έναν αριθμό PIN.

Ο καθένας μπορεί να μπει στην ιστοσελίδα του συστήματος Helmet με τον αριθμό της κάρτας του και το αντίστοιχο PIN. Από εκεί μπορεί να αναζητήσει το υλικό που θέλει, να δει σε ποια βιβλιοθήκη βρίσκεται, εάν είναι στο ράφι ή πότε περιμένει να επιστραφεί και βεβαίως, να το παραγγείλει για να έρθει (εντός 2 εργάσιμων ημερών) στη βιβλιοθήκη της περιοχής του. Μέχρι πρόσφατα αυτή η υπηρεσία μεταφοράς είχε μία χρέωση 50 λεπτών ανά βιβλίο (με εξαίρεση τα παιδικά βιβλία για τα οποία ήταν δωρεάν), η οποία έχει πλέον καταργηθεί για όλα τα βιβλία.

Όταν επισκέπτεται κάποιος τη βιβλιοθήκη, αφού επιλέξει το υλικό που θέλει να δανειστεί, τοποθετεί την κάρτα του σε έναν υποδοχέα που διαβάζει το bar code, εισάγει το PIN του, και στη συνέχεια σκανάρει το υλικό. Η όλη διαδικασία είναι γρήγορη, ασφαλής και εύκολη. Όταν τελειώσει, ο χρήστης αφαιρεί την κάρτα από τον υποδοχέα και επιλέγει εάν θέλει γραπτή απόδειξη ή όχι.

Η διαδικασία επιστροφής είναι ακόμα πιο απλή και δεν απαιτεί καν κάρτα. Ο χρήστης βάζει το υλικό που επιστρέφει σε μία υποδοχή όπου μία ακτίνα laser διαβάζει το bar code του υλικού και το αφαιρεί από τον λογαριασμό όπου φαινόταν “χρεωμένο”. Η επιστροφή μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε βιβλιοθήκη του δικτύου.

Στο πλαίσιο της απλοποίησης των υπηρεσιών, τους τελευταίους μήνες μελετάται η κατάργηση της κάρτας βιβλιοθήκης και η αντικατάστασή της από την κάρτα συγκοινωνιών που κουβαλά πάνω του σχεδόν κάθε κάτοικος του Ελσίνκι. Η δεύτερη δουλεύει με τεχνολογία RFID, περιέχει τα στοιχεία του κατόχου της και έτσι μπορεί εύκολα να λειτουργήσει ως τρόπος ταυτοποίησης.

Μία ακόμη καινοτομία του δικτύου, είναι η παροχή live βοήθειας online μέσα από ένα chat box, με απευθείας απαντήσεις από τους ευγενέστατους βιβλιοθηκονόμους. 

Μιλώντας με αριθμούς

Κάθε μέλος της βιβλιοθήκης μπορεί να δανειστεί μέχρι 25 βιβλία ταυτόχρονα. Το όριο για τα παιδιά είναι μικρότερο. Η περίοδος δανεισμού διαρκεί συνήθως 4 εβδομάδες, ενώ μπορεί κανείς εύκολα να την ανανεώσει μέχρι 5 φορές μέσα από την ιστοσελίδα του Helmet. Δύο μέρες πριν τη λήξη της περιόδου δανεισμού, λαμβάνει κανείς ηλεκτρονικό μήνυμα (email) για τα βιβλία των οποίων ο δανεισμός πρόκειται να λήξει. Έτσι έχει την ευκαιρία είτε να τα επιστρέψει, είτε να ανανεώσει τον δανεισμό χωρίς χρέωση.

Η καθυστέρηση στην επιστροφή ενός βιβλίου χρεώνεται με 20 λεπτά ανά ημέρα. Κάποιος που χρωστάει το ποσό των 15 ευρώ, δεν μπορεί να δανειστεί νέα βιβλία μέχρι να αποπληρώσει το χρέος του. Εφόσον ένα μέλος της βιβλιοθήκης χάσει ή καταστρέψει ένα βιβλίο, χρεώνεται με κάποιο ποσό για την αντικατάστασή του.

 Υλικά όπως κινηματογραφικές ταινίες, μουσική κλπ, μπορεί να έχουν μικρότερο χρόνο δανεισμού (μία ή δύο εβδομάδες). Οι διαθέσιμες συλλογές είναι εκτεταμένες κι έτσι δικαίως, πολλοί Φινλανδοί προτιμούν το δανεισμό αντί του παράνομου κατεβάσματος ταινιών ή μουσικής από το διαδίκτυο. Σύντομα σκοπεύουν να διαθέτουν το υλικό προς θέαση μέσω διαδικτύου (streaming) ώστε να μην χρειάζεται να πάει κανείς ως το ράφι για να βρει την αγαπημένη του ταινία.

Τα ωράρια λειτουργίας των βιβλιοθηκών διαφέρουν, ωστόσο υπάρχει κάτι κοινό σε όλες: τα Σάββατα κλείνουν όλες στις 4μ.μ. Οι περισσότερες είναι ανοικτές μέχρι τις 8μ.μ από Δευτέρα μέχρι Πέμπτη, ενώ πολλές είναι ανοικτές ακόμα και την Κυριακή.

 Κέντρα πολιτισμού

Πρέπει κανείς να καταλάβει ότι δεν πρόκειται για ξερά ράφια και ίσως κάποια αναγνωστήρια. Η σπουδαιότερη λειτουργία των βιβλιοθηκών του Ελσίνκι είναι ότι φιλοδοξούν να είναι – συχνά επιτυχώς – κέντρα πολιτισμού. Συχνά οι βιβλιοθήκες είναι στρατηγικά τοποθετημένες δίπλα σε κέντρα νεότητας και άλλες υποδομές όπου συχνάζουν νέοι.

Η μεγάλη πλειοψηφία των βιβλιοθηκών διοργανώνει εκδηλώσεις που ενδιαφέρουν τα μέλη τους. Από παρουσιάσεις βιβλίων, ντοκυμαντέρ και ομιλίες σχετικά με σύγχρονα ζητήματα, μέχρι τμήματα εκμάθησης Φινλανδικής γλώσσας για αλλοδαπούς, γκρουπ για πλέξιμο, νέους γονείς, ή συναντήσεις για παιδιά Πακιστανικής / Σομαλικής / Σουηδικής / Ισπανικής κλπ καταγωγής. Η βιβλιοθήκη του Ελσίνκι θέλει τον κόσμο κοντά της και κάνει τα πάντα για να το αποδείξει.

Στη διάρκεια της εβδομάδας του ετήσιου Gay Pride του Ελσίνκι, οι βιβλιοθήκες ντύνονται με τα χρώματα του ουράνιου τόξου, διοργανώνουν αφιερώματα και τοποθετούν στις προθήκες τους υλικό για την ιστορία του κινήματος των ίσων δικαιωμάτων, για την ιστορία του Gay Pride, διάσημα έργα για την ομοφυλοφιλία κλπ. Μετά την επίθεση στη Charlie Hebdo στο Παρίσι, οι προθήκες στην είσοδο των βιβλιοθηκών διέθεταν σχετικό αφιέρωμα, προβάλλοντας το σχετικό υλικό τους.

Απέναντι από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Ελσίνκι βρίσκεται μία μεγάλη μουσική βιβλιοθήκη όπου μπορεί κανείς να βρει πολύτιμο υλικό: δίσκους από βινύλλιο, CD, DVD, βιβλία μουσικής, βιβλία για μουσικούς, παρτιτούρες και πολλά άλλα.

Καθημερινά

Χιλιάδες κόσμου πάει καθημερινά στη βιβλιοθήκη της γειτονιάς του για να διαβάσει μια μεγάλη συλλογή από περιοδικά και εφημερίδες, Φινλανδικά αλλά και Ευρωπαϊκά, εντελώς δωρεάν. Βρίσκει κανείς εκεί μαθητές που βγάζουν τα παπούτσια τους και βολεύονται πάνω σε άνετες πολυθρόνες αλλά και γιαγιάδες που ψάχνουν μια παρέα για να μην διαβάζουν μόνες στο σπίτι.

Κάθε βιβλιοθήκη διαθέτει υπολογιστές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο κόσμος δωρεάν – όμως για περιορισμένο χρόνο – εκτυπωτές, φωτοτυπικά κλπ. Οι πρώτες 5 εκτυπώσεις κάθε μήνα είναι δωρεάν, ενώ για κάθε επόμενη υπάρχει χρέωση 40 λεπτών ανά σελίδα.

Στις βιβλιοθήκες υπάρχει επίσης δωρεάν wifi κι έτσι όποιος θέλει να φέρει τον υπολογιστή του μαζί για να εργαστεί, μπορεί άνετα να το πράξει.

Προσφορές και ανταλλαγές

Όταν διαπιστώσουν ότι κάποιο υλικό τους έχει παλιώσει, πουλάνε τα αντίτυπα που δεν τους είναι πλέον χρήσιμα σε εξευτελιστικές τιμές (1-2 ευρώ ανά βιβλίο). Παράλληλα, διαθέτουν σημεία ανταλλαγής, όπου μπορεί κανείς να φέρει ένα δικό του βιβλίο και να λάβει σε αντάλλαγμα ένα άλλο που θέλει να διαβάσει. Αυτό το τελευταίο βεβαίως ισχύει και σε άλλα σημεία, εκτός των βιβλιοθηκών: για παράδειγμα, σε χώρους αναμονής νοσοκομείων.

Από παιδική ηλικία

Κάθε μία από τις βιβλιοθήκες του δικτύου διαθέτει παιδική γωνιά. Στις μεγαλύτερες πρόκειται για ολόκληρο τμήμα με παιδικά τραπεζάκια, παιχνίδια, μηχανές προβολής, καναπέδες, μαξιλάρια στο πάτωμα κλπ. Τα παιδιά μπορούν ανενόχλητα – αφού βγάλουν τα παπούτσια τους και τα καταπιεστικά μπουφάν – να παίξουν, να ακούσουν παιδική μουσική, να επιλέξουν τα βιβλία που τα ενδιαφέρουν και να τα αφήσουν στα τραπεζάκια για να τα φροντίσουν οι αεικίνητοι βιβλιοθηκονόμοι.

Κάθε βιβλιοθήκη διαθέτει παιδικά βιβλία σε άλλες γλώσσες.  Αγγλικά, ρωσικά και σουηδικά βιβλία βρίσκονται παντού, ενώ μία – τουλάχιστον – εξ αυτών διαθέτει και συλλογή Ελληνικών παιδικών βιβλίων για όλες τις ηλικίες. Ο Ευγένιος Τριβιζάς έχει την τιμητική του σε αυτή τη συλλογή, ενώ εντοπίζει κανείς πολλούς σύγχρονους συγγραφείς.

Στα πολυκαταστήματα

Αρκετές βιβλιοθήκες βρίσκονται μέσα σε πολυκαταστήματα – τα γνωστά μας Malls – τα οποία απέχουν πολύ από το χαρακτηρισμό τους ως κέντρα πολιτισμού αλλά αποτελούν σημεία όπου συρρέει η νεολαία. Κι έτσι, ενώ οι γονείς μπορούν να κάνουν τα ψώνια της εβδομάδας στα τεράστια σούπερ μάρκετ, τα παιδιά μπορούν να περάσουν την ώρα τους μέσα στη βιβλιοθήκη.

Οι έφηβοι δίνουν ραντεβού εκεί για να κάνουν παρέα με τους συμμαθητές τους, ειδικά τους παγωμένους μήνες του χειμώνα. Εξίσου βολικό είναι και για τους ενήλικες, οι οποίοι μπορούν να συνδυάσουν τα ψώνια τους με μία βόλτα στη βιβλιοθήκη, μέσα στο ίδιο κτήριο.

Ναι, αλλά τα κέρδη;

Όλα αυτά τα δωρεάν που περιγράφονται εδώ, δεν χωράνε σε ένα νεοφιλελεύθερο μοντέλο όπου για να έχει λόγο ύπαρξης κάτι πρέπει να είναι παραγωγικό, αποδοτικό, κερδοφόρο και βεβαίως, ιδιωτικό.

Κι όμως, η δυτική και παραδοσιακά νεοφιλελεύθερη Φινλανδία παρόλο που βρίσκεται σε πυρετό

περικοπών και λιτότητας, δεν διανοείται να κόψει ούτε ευρώ από τις βιβλιοθήκες της. Κανένας πολιτικός χώρος δεν έχει τολμήσει να εκστομίσει κάτι τέτοιο, επειδή η τεράστια δημοφιλία τους θα προκαλούσε άμεση κατακραυγή.

Εξάλλου, τα μη-μετρήσιμα, μη ποσοτικά οφέλη των βιβλιοθηκών για τη χώρα είναι πολλαπλά. Θα μπορούσε κανείς να τους αποδώσει από τη μείωση της εγκληματικότητας μέχρι αύξηση δεικτών κοινωνικής ειρήνης, και αυτό θα έπρεπε να το αντιλαμβάνεται ακόμα και ο πιο τελειωμένος Θατσερικός. 

Πηγές:

http://helmet.fi  

https://en.wikipedia.org/wiki/Helsinki_Central_Library

http://www.archdaily.com/390181/helsinki-central-library-winning-proposal-ala-architects/

http://competition.keskustakirjasto.fi/competition-result/

***

Μια τυχαία αφορμή με έφερε σε επαφή με την Anna G.: η ανάρτηση στο fb της μικρής ιστορίας ενός βιβλίου που υπάρχει στη βιβλιοθήκη μας. Πιάσαμε διαδικτυακά την κουβέντα, μου αποκάλυψε πως ζει κι εργάζεται στο Ελσίνκι. Δεν αντιστέκεσαι λοιπόν σε ένα τέτοιο δεδομένο και ζητάς να σου γράψει ό,τι μπορεί για τις βιβλιοθήκες της Φινλανδίας από άμεση εμπειρία. Όσα έχει να πει έγιναν ποστ, και πολύ την ευχαριστώ γι' αυτό.

Είμαι η αλήθεια που κρύβω

Σκέψου αν αντί για συμβολικές συγκεντρώσεις, συμβολικές διαμαρτυρίες, συμβολικές καταλήψεις, σύμβολα του αγώνα, συμβολοποιήσεις και μηνύματα που παίρνουν τη θέση της ζωής που χάνεται

Βγαίναμε μια μέρα στο δρόμο με μπλούζες που θα έγραφαν τα μικρά ή μεγάλα μας μυστικά – τότε ο συμβολισμός θα είχε ένα κόστος, αλλά και μια δικαίωση για όσους σκότωσε ο ρατσισμός και η μικροαστική ηθική. Τότε εμείς θα ήμασταν τα σύμβολα, όχι οι νεκροί.

ΕΙΜΑΙ ΠΟΥΣΤΗΣ

ΕΙΜΑΙ ΚΟΝΤΟΣ

ΕΧΩ ΜΙΚΡΟ ΠΟΥΤΣΟ

ΜΙΣΩ ΤΗ ΜΑΝΑ ΜΟΥ

ΕΙΜΑΙ ΓΥΦΤΟΣ

ΕΧΩ ΤΡΙΑ ΒΥΖΙΑ

ΕΧΩ ΚΑΡΚΙΝΟ

ΕΙΜΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΑΝΙΚΑΝΟΣ

ΕΙΜΑΙ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ

ΕΙΜΑΙ ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ

ΕΙΜΑΙ ΠΑΡΘΕΝΟΣ

ΕΧΩ ΑΚΡΑΤΕΙΑ

ΕΙΜΑΙ ΜΥΩΠΑΣ

ΕΧΩ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΕΙΜΑΙ ΑΝΕΡΓΟΣ

ΕΙΜΑΙ ΑΣΤΕΓΟΣ

ΕΙΜΑΙ ΘΥΜΑ ΒΙΑΣΜΟΥ

ΕΧΩ ΒΑΣΑΝΙΣΕΙ

ΕΧΩ ΧΤΥΠΗΣΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ

ΕΧΩ ΧΤΥΠΗΣΕΙ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΟΥ

Το παραμύθι της σκηνής

Θέλω μια μέρα να ανέβω στη σκηνή ενός θεάτρου όλα γύρω να είναι μαύρα μόνο ένα φως κάθετα να φωτίζει τη σκηνή να βγάλω τα ρούχα μου και να γίνω γυμνός και να πω το παραμύθι της ζωής μου

Μια φορά ήταν ένας άνθρωπος που μεγάλωνε όσο μεγάλωνε κρύωνε όσο κρύωνε ντυνόταν ολοένα και με περισσότερα ρούχα

Το παραμύθι δεν θα έχει συνέχεια ούτε κάποιο απροσδόκητο τέλος μόνο η ζωή τελειώνει τα παραμύθια ποτέ

Στο τέλος όμως της παράστασης τα φώτα θα κλείσουν θα με τυλίξει το μαύρο γύρω μου  σαν μήτρα και θα αρνηθώ τη γέννησή μου κι αυτό θα είναι μια κορυφαία πράξη αντίστασης

Οι θεατές δεν είναι απαραίτητοι

***

ο πίνακας είναι του Daniel Barkley

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και τα Χορηγικά Ιδρύματα

Έχει ήδη περάσει ένας μήνας από το σχηματισμό της κυβέρνησης της Αριστεράς. Διάχυτη είναι η αίσθηση της αναμονής αλλά και της απαίτησης να τηρηθεί η υπόσχεση της ανατροπής των πολιτικών και των αποφάσεων της προηγούμενης μνημονιακής περιόδου. Οι αντιδράσεις των πολιτών, ιδιαίτερα σε αυτή την περίοδο της καθοριστικής οικονομικής διαπραγμάτευσης με τους λεγόμενους «εταίρους» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ποικίλουν, από την ανήσυχη κριτική ως την παροχή αναγκαίου χρόνου. Αυτό που σαφώς χαρακτηρίζει τη βεντάλια των τοποθετήσεων είναι η προσδοκία της αποτελμάτωσης, της αποκατάστασης των αδικιών, της δημιουργικής επανεκκίνησης.

Ακόμη και αν δεχθούμε ως θεμελιώδη για την πορεία των πραγμάτων την οικονομική συνθήκη που αυτές της μέρες επανακαθορίζεται, δεν μπορούμε ωστόσο να δεχθούμε πως θα συνεχίσουμε να βιώνουμε μια κυβέρνηση που θα παράγει μόνο το εκτελεστικό και νομοθετικό έργο που θα απαιτούν ή θα εγκρίνουν οι δανειστές – φαινόμενο που κατά κοινή άποψη διακρίναμε στο «έργο» της προηγούμενης κυβέρνησης τον τελευταίο τουλάχιστον χρόνο. Με δυο λόγια οι προσδοκίες (οι οποίες εν πολλοίς τροφοδοτήθηκαν από αντίστοιχες υποσχέσεις) αφορούν και σε δεκάδες άλλους τομείς, όπως εμφατικά μπορούμε να αναφέρουμε την παιδεία και το περιεχόμενό της, την υγεία και τις δομές της, τον πολιτισμό και τους θεσμούς του.

Δεκανίκι των πολιτικών διάλυσης που εφαρμόστηκαν τα τελευταία 5 χρόνια αποτέλεσε η εμφάνιση χορηγικών προγραμμάτων από πανίσχυρα ιδιωτικά Ιδρύματα που ήρθαν να προσφέρουν «αναλγητική» δράση διοχετεύοντας τεράστια ποσά στους τομείς του πολιτισμού, της παιδείας και της κοινωνικής πρόνοιας που χτυπήθηκαν από τις μνημονιακές πολιτικές. Η παρουσία και η δράση των Ιδρυμάτων απασχόλησε την αριστερή αρθρογραφία που για μια ακόμη φορά άσκησε εμπεριστατωμένη και διεισδυτική κριτική σε αντίθεση με το κλίμα αποδοχής των χορηγιών από μεγάλο μέρος της κοινωνίας και βέβαια των ΜΜΕ.

Τι γίνεται όμως όταν από την εύστοχη κριτική πρέπει να περάσουμε στις εύστοχες πράξεις; Ποιος θα είναι ο ρόλος των ιδρυμάτων την επόμενη περίοδο και σε ποια πεδία θα υπάρξει κυβερνητική παρέμβαση; Χωράνε (και για πόσο ακόμη) τα Χορηγικά Ιδρύματα στα σχολεία, τις βιβλιοθήκες, τα νοσοκομεία; Γνωρίζει επαρκώς η κυβέρνηση τους όρους που έχουν συμφωνηθεί στα μνημόνια που τα ιδρύματα έχουν υπογράψει με τις κυβερνήσεις; Ποιες νομικές και πολιτικές δυνατότητες έχει να παρέμβει και να αλλάξει ή να ακυρώσει συμφωνίες. Θέλει κάτι τέτοιο; Αν φύγουν οι χορηγοί και σταματήσει η δράση τους ποιες κρατικές πολιτικές και πρακτικές θα  έρθουν στη θέση τους την επόμενη στιγμή;

Σε ό,τι έχει να κάνει ιδιαίτερα με τις βιβλιοθήκες, την Εθνική Βιβλιοθήκη, τις δημόσιες και δημοτικές, τις πανεπιστημιακές, σχολικές, νοσοκομειακές, ερευνητικές και άλλες, πρέπει επιτέλους να συγκροτηθεί ένας μηχανισμός που θα επεξεργαστεί τον κεντρικό σχεδιασμό της πολιτικής βιβλιοθηκών. Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να ζητηθεί από το Υπουργείο Παιδείας, θα πρέπει να αξιοποιεί το μεγαλύτερο δυνατό δυναμικό των ειδικών, βιβλιοθηκονόμων και αρχειονόμων, που θέλουν και μπορούν να δουλέψουν προς αυτή την κατεύθυνση και άμεσα θα πρέπει να συγκληθεί και να αρχίσει τη δουλειά. Μόνο ο σχεδιασμός και η υλοποίησή του θα έρθουν να γιατρέψουν τον άρρωστο πολιτισμό μας βάζοντας και τους χορηγούς και τις σκοπιμότητές τους στη θέση τους.

Βαρσοβία (booking)

Καθόμαστε με τους φίλους καθόμαστε και γελάμε που υπάρχει ένα δωμάτιο στη Βαρσοβία με κόκκινα τριαντάφυλλα υπάρχει στους τοίχους και γελάμε που ανθίζουν ψεύτικα τριαντάφυλλα στους τοίχους των ξενοδοχείων της Βαρσοβίας ανθίζουν.

Λίγα μέτρα από το τείχος του Γκέτο.

Το παραμύθι του καθρέπτη

(Μόνο) μια φορά ήταν ένας καθρέπτης μικροαστός, ενσυνείδητος επιστροφέας ειδώλων, τυπικός, εργατικός, ανά πάσα στιγμή στη διάθεση του οποιουδήποτε ήθελε να γίνει δύο: αυτός που είναι και αυτός που φαίνεται. Όλα διαβεβαίωναν, για την ακρίβεια δεν είχαν λόγο να αμφιβάλλουν, ότι ήταν ένας κανονικός καθρέπτης που σέβεται τη φύση του και τους κανόνες. Κάποια στιγμή όμως τα πράγματα άλλαξαν. Ο ενσυνείδητος καθρέπτης θεώρησε άδεια τη ζωή του ή μάλλον γεμάτη με τις ζωές των άλλων που δεν του άφηναν χώρο να έχει το δικό του πρόσωπο. Κουράστηκε να επιβεβαιώνει ρυτίδες, να εικονοποιεί φαντασιώσεις, να καθησυχάζει κοσμιότητες ή να παρακολουθεί πρόβες εξομολογήσεων (που ούτε καν σε αυτόν απευθύνονταν).

Καιρό τον απασχολούσε ο τρόπος διαφυγής. Στην αρχή σκέφτηκε έναν «διάλογο» με τους ανθρώπους που του απευθύνονταν. Ανέστρεφε κι επέστρεφε τη μορφή τους αλλαγμένη: άλλοτε τους έκανε πιο όμορφους, τα παιδιά τα έκανε μεγάλους, έκρυβε ρυτίδες και μαύριζε μαλλιά, διόρθωνε χαμόγελα. Οι άνθρωποι έμοιαζε να αντιδρούν, ένιωσε πως βρήκε έναν τρόπο να επικοινωνεί μαζί τους. Όμως γρήγορα συνήθισαν τη νέα τους όψη, ήταν αυτό που έβλεπαν και αυτό ήταν πια μια κανονικότητα. Ο καθρέπτης ήξερε πως και αντίστροφα να λειτουργούσε, αν έκανε πιο άσχημους τους ανθρώπους, αν έκανε μωρά τα παιδιά, αν τόνιζε ρυτίδες και άσπριζε μαλλιά, αν χαλούσε τα χαμόγελα των ανθρώπων, εκείνοι θα συνήθιζαν την εικόνα τους και πάλι.

Μια μέρα αποφάσισε να μην επιστρέψει πίσω την μορφή των ανθρώπων και η απόφασή του αυτή προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση. Οι άνθρωποι έρχονταν ανήσυχοι μπροστά του και δεν έβρισκαν το πρόσωπο, τα χέρια, το κορμί τους. Το γεγονός συσσώρευσε πολλούς περίεργους, που έρχονταν να επιβεβαιώσουν το παράξενο φαινόμενο να μην καθρεπτίζονται σε έναν καθρέπτη, κι ο μέσα κόσμος του καθρέπτη γέμισε σχήματα απορίας που άρχισαν να στριμώχνονται, είδωλα εγκλωβισμένα που θορυβούσαν, μια αλλοπρόσαλλη και αποκρουστική Βαβέλ που πολύ τον τάραξε. Έτσι, ένα βράδυ άφησε τα είδωλα να φύγουν κι έμεινε πάλι άδειος κι ευρύχωρος.

Τα χρόνια πέρασαν και οι παραξενιές του καθρέπτη ξεχάστηκαν. Κι εκείνος κατάλαβε πως δεν μπορεί να ξεφύγει από τη φύση του και με τον καιρό έμαθε να αγαπάει αυτό που κάνει. Με έναν τρόπο ήσυχο και στωικό επέστρεφε στους ανθρώπους τα είδωλά τους γράφοντας παράξενες ιστορίες σαν παραμύθια.

***

Το χαρακτικό είναι του Χριστόφορου Κατσαδιώτη

Όταν νυχτώνουνε οι δρόμοι

ο Μάρκος μια καρδιά που καίει

μα η Αμέρικα μακραίνει στην άλλη όχθη της σελήνης

Άννα με το βλέμμα που σβήνει

σαν κωμωδία αμερικάνικη πέρασε κι ετούτη η εβδομάδα

άρρωστο φεγγάρι στο δρόμο χύνεται

ο Μάρκος ονειρεύεται άλλα μέρη

***

οι φωτογραφίες είναι από τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, Κυριακή 1 Μάρτη (αργά)