Το πρόσωπο του 2009

Συνηθίζεται στο τέλος κάθε έτους να επιλέγεται ένα πρόσωπο που σηματοδοτεί και συνοψίζει με την ιστορία του τα γεγονότα ή τα μηνύματα της χρονιάς που τελειώνει.

Το πρόσωπο του 2009 είναι κατά τη γνώμη μου το πρόσωπο της Ανεργίας. Γεννήθηκε από την παγκόσμια οικονομική και πολιτική κρίση του Συστήματος και τις υποθήκες που δεκαετίες έβαζε η κακοδιαχείριση των οικονομικών της χώρας μας. Η Ανεργία έχει απαίσιο πρόσωπο με αποκρουστικά χαρακτηριστικά: ηττοπάθεια, φτώχεια, δουλοπρέπεια, αγωνία, απογοήτευση, οργή, απόγνωση, μηδενιστικός ατομικισμός. Κυοφορούνταν χρόνια τώρα και πριν φανεί καθαρή και παντοδύναμη είχε το πρόσωπο της επισφαλούς εργασίας: ενοικιαζόμενοι, «απασχολούμενοι», «ημιαπασχολούμενοι» και «απασχολήσιμοι», συμβασιούχοι έργου και εργασίας, «stagiers», εποχιακοί και ωρομίσθιοι. Στην ουσία, εργαζόμενοι με αναστολή.

Το πρόσωπο αυτό αφορά κατά κανόνα τη νέα γενιά, το μέλλον της οποίας υποθήκευσαν με την εσκεμμένη αδιαφορία τους οι προηγούμενες. Δεν διαχωρίζει προσοντούχους από μη, αν και ως πρώτο πιάτο προτιμά τους πρώτους. Στην ουσία θα λειτουργήσει ως αιματηρή κάθαρση μέχρι την επόμενη επανάληψη…

Το πρόσωπο αυτό το βλέπω γύρω μου σε συνομήλικους, φίλους, συγγενείς και συναδέλφους. Η αγωνία και η απογοήτευσή τους με κυριεύει. Σύντομα θα το δω και στον καθρέπτη μου.

Ηθοποιός στη μέση κυκλικού θεάτρου

Αυτό που περισσεύει στο τέλος του χρόνου μετά από όσα έγιναν και όσα δεν έγιναν είναι η σκόνη. Σαν ίχνος της φθοράς μας ή απόδειξη της μάταιης κυριαρχίας μας.

Εκτός των άλλων σημαντικών και ασήμαντων, το 2009 ήταν έτος Γιάννη Ρίτσου. Μίλησαν και έγραψαν πολλοί… πάνω στη σκόνη…

Όμως ο Ποιητής στέκει στην ψυχή μας σαν τη Μονεμβάσια – πέτρινο καράβι.

Δεν ξέρω γιατί, νοιώθω όμως πως (ίσως άθελα) το ποίημα του Τίτου Πατρίκιου μιλάει για το Ρίτσο. Όπως δεν μίλησαν τόσοι και τόσοι…

Και αυτή είναι η δική μας συμβολή στη φλυαρία για το πολύτιμο λίγο της ποίησης.

«Είμαι ακόμα ωραίος» θέλησε να φωνάξει
νιώθοντας επιτέλους συγγραφέας του εαυτού του
αλλά φοβήθηκε τις αντιδράσεις του κοινού
που είχε μάθει να τον ταυτίζει με τους ρόλους του.
Σκέφτηκε να το αλλάξει μ’ ένα «είσαι ωραία»
δεύτερο πρόσωπο και θηλυκό
ίσως δενόταν με τα παρακάτω
ίσως να πρόσθετε επιπλέον αίσθημα
μα πάλι του φάνηκε σαν εξαγορασμένη ελπίδα.
Κι έπειτα σ’ έργο με πολιτικά μηνύματα
την ομορφιά μπορούσε να την ατομικεύει;
Οι δισταγμοί του έμοιαζαν με προμελετημένη παύση
ώσπου «είναι ωραίοι οι άνθρωποι» πρόφερε καταληκτικά
σύμφωνα με τα λόγια του κειμένου
μιλώντας για φαντάσματα που αγνοούσε.
Τότε τον χειροκρότησε σύσσωμη η στρογγυλή πλατεία.

Η Αγέλαστη Πολιτεία και τα διαπλεκόμενα

Η ερώτηση βγήκε αυθόρμητα, όταν άκουσα για το θάνατο του Χρ. Λαμπράκη: και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς Λαμπράκη; Όμως θα μου πείτε: σιγά τα αυγά. Τα διαπλεκόμενα έχουν επετηρίδα....

Επετηρίδα φαίνεται να μην έχουν όμως οι μεγάλοι δάσκαλοι της τέχνης, μετά και το θάνατο του Γιάννη Μόραλη...

Σήμερα είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο, η μικρότερη μέρα ή αν προτιμάτε η μεγαλύτερη νύχτα. Σύμφωνα με κάποιες δοξασίες σήμερα βγαίνουν. Οι καλικάντζαροι, οι αναρχικοί της ζωής, οι νυχτερινοί επισκέπτες της ζαβολιάς, τα αλαφρόμυαλα πειραχτήρια σήμερα και για τις επόμενες μέρες θα παραμονεύουν την ευπρέπειά μας, τη λογική, τη φρόνηση, τη στείρα σοβαρότητά μας.

Μακάρι να μπορούσα να δυναμώσω τη φωνή των Κατσιμιχαίων μέχρι τα σπίτια σας και τα σχολειά σας να τους ακούσετε να τραγουδούν την "Αγέλαστη Πολιτεία και τους Καλικάντζαρους". Ένα υπέροχο έργο, αφιερωμένο έστω νοερά σε όλους.

"Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια πολιτεία που απ όλες εξεχώριζε σ’ ολόκληρη τη χώρα. Μια πολιτεία όμορφη μα πάντα λυπημένη, οι άνθρωποι αγέλαστοι χαζοί και μουτρωμένοι, δεν ξέρανε χαμόγελο κι αγάπη τι σημαίνει. Καθένας τους εκοίταζε μονάχα τη δουλίτσα του, η καλημέρα ακριβή σαν να ‘τανε χρυσάφι, ποτέ δεν παίζαν τα παιδιά στους δρόμους, στην πλατεία, ποτέ δεν έγινε γιορτή, χορός και φασαρία,της βγήκε και το όνομα: Αγέλαστη Πολιτεία."

Αν δείτε πως τα πράγματα σκουραίνουν πολύ τις επόμενες μέρες, καθήστε τεντούκι ανάσκελα στο χιόνι και μουρμουρήστε με ρυθμό τρελό:

"Ρουμ, παπαρούμ, παπαρούμ, παπαρούνα,

τη στίβουμε και κάνουμε μαντζούνα

και ύστερα τη βάζουμε να βράζει

δεκαοχτώ μερόνυχτα σε σιγανή φωτιά…."

Κάτω απ' το Δέντρο...

... βρήκα βιβλιοδώρα και γι' άλλους...

Τα καλώδια:

Τον doctor :

τη L’Enfant de la Haute Mer:

τη Ρενάτα:


τα κελαηδίσματα:

ο Άγιος Βασίλης μπλογκάρει

Σε όσους μου έκαναν παρέα, είτε τους διάβαζα, είτε με διάβαζαν το χρόνο που τελειώνει, σκέφτηκα να δώσω βιβλιοδώρα μέρες που είναι.

Νομίζω πως τα λόγια και οι σιωπές σας είναι μια συμπόρευση και αυτές τις μέρες που η "Αθήνα θ' ανάβει σα μεγάλο καράβι" ας πάρουμε μαζί μας αποσκευές της σκέψης και του ονείρου.

Τα δώρα λοιπόν:

Στην Κόκκινο Μπαλόνι:

Στον Don’t kiss the frog:

Στον ANemos:

Στη Ρίτσα Μασούρα:

Στις εμμονές του Ροΐδη:

Στην Krotkaya:

Στην Greek libraries in a new world:

Στη wicked librarian:

Στους e-scriptorum:

Στο Μπαμπάκη:

Δέκα ερωτήσεις της «μάχιμης» βιβλιοθηκονομίας

Πολλοί νεώτεροι συνάδελφοι θα απαντούσαν με ένα αυστηρό μονολεκτικό «ΝΑΙ» στην πρώτη ερώτηση, αρνούμενοι να απαντήσουν στις επόμενες. Αρκετοί θεωρούν υποτιμητικό τον όρο «βιβλιοθηκάριος», ενώ… «επιστήμονας της πληροφόρησης»… άλλο πράγμα…

Λίγο ενδιαφέρει τελικά αν η βιβλιοθηκονομία είναι επιστήμη ή τέχνη. Είναι πάντως ένα σύνολο γνώσεων απαραίτητων για την οργάνωση και την παροχή πληροφοριών με μια διεθνή δυναμική ανάπτυξης αναντίστοιχη με την ελληνική (εφαρμοσμένη) πραγματικότητα.

Αφιερώνω αυτή την ανάρτηση στους άνεργους… επιστήμονες της πληροφόρησης. Σε λίγο καιρό θα τους κάνω πάλι παρέα. Την αφιερώνω και σε όσους συναδέλφους μου δεν έχουν καταλάβει ακόμη ότι η επίκληση της επιστημονικότητας δεν λύνει το οξύ πρόβλημα της ανεργίας , δεν αναβαθμίζει το χαμηλό κοινωνικό στάτους του επαγγέλματός μας, δεν λύνει τα βασικά προβλήματα των βιβλιοθηκών, ούτε ενισχύει τη βασική αξία της δουλειάς μας: την παροχή (ελεύθερης) πρόσβασης (σε όλους) στην πληροφορία και τον πολιτισμό.

Για τους πολλούς (πολιτικούς, ακαδημαϊκούς, τεχνοκράτες, καθηγητές και δασκάλους) η βιβλιοθήκη είναι μια αποθήκη βιβλίων. Κάποια στιγμή θα καταλάβουν, όταν καταλάβουμε και εμείς ποια είναι η αποστολή μας: η διαφύλαξη και το μοίρασμα της γνώσης. Δεν αρκεί αυτό;

Οι ερωτήσεις λοιπόν:

1. Η βιβλιοθηκονομία είναι αναμφισβήτητα επιστήμη;
2. Αν όχι, τι άλλο θα μπορούσε να είναι;
3. Αφού διδάσκεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι απόφοιτοί των σχολών αυτών είναι επιστήμονες;
4. Αν δεν είναι επιστήμονες είναι μήπως κάτι … κατώτερο, για παράδειγμα τεχνίτες;
5. Είναι ευκολότερη η βιβλιοθηκονομία ως τέχνη, από ότι ως επιστήμη;
6. Ποια η διαφορά βιβλιοθηκάριου, βιβλιοθηκονόμου και… επιστήμονα της πληροφόρησης;
7. Ένας βιβλιοθηκονόμος εργαζόμενος σε βιβλιοθήκη ή βιβλιοπωλείο είναι επιστήμονας;
8. Ένας απόφοιτος μίας σχολής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι περισσότερο απαραίτητος στην κοινωνία από έναν άλλο; Μήπως πρέπει να αντιμετωπίζεται με περισσότερη φροντίδα… και προδέρμ;
9. Το μεταπτυχιακό δίπλωμα πιστοποιεί ανώτερη, πλατύτερη ή βαθύτερη γνώση μιας επιστήμης ή τέχνης;
10. Στα Συνέδρια των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών γίνονται επιστημονικές ανακοινώσεις;

Νυχτερινό

Στην καρέκλα
που αφήσαμε στην άκρη του δρόμου
ήρθε και κάθισε
κι έκλαψε μόνη
τη νύχτα η βροχή
το πρωί ο σκουπιδιάρης τη μάζεψε
όμως το έβλεπες στα μάτια των γειτόνων
- κι ας μην μίλησε ποτέ κανείς για το θέμα

όλοι το ξέραμε πως ήταν μόνη
τη νύχτα η βροχή

Βιβλιοπηγός

Βρήκα μια λέξη σε ένα βιβλίο που μιλάει για λέξεις των βιβλίων. Η λέξη αναφέρεται μία φορά στην «Ιεροσολυμητική Βιβλιοθήκη» στη φράση: «…Εστι δε το τεύχος εφθαρμένον τε πολλαχού και σεσηπός δι' ύδατος εισβολήν, αλλά βιβλιοπηγός τις τα εφθαρμένα των φύλλων άκρα συνεπλήρωσε το πάλαι τεμαχίοις...»

…
από το βιβλίο + πήγνυμι…

όπως ο ναυπηγός των ονείρων και των ιδεών ή η βιβλιοπηγή που ξεδιψώ τα βράδια…

6 Δεκεμβρίου 2009: Χωρίς λόγια...

Συννεφιασμένη Κυριακή για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο

Η Κυριακή πλησιάζει με ένα σύννεφο στα λόγια και τα αισθήματα. Συμπληρώνεται ένας χρόνος που το παρακράτος των νταήδων αστυνομικών σκότωσε ένα παιδί.
*******
Ο περσινός Δεκέμβρης ήταν μια οργισμένη γιορτή. Ήταν η μοναξιά και η απογοήτευση που έσπασε σαν απόστημα στους δρόμους της χώρας.
*******
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο που καιγόταν στο Σύνταγμα φώτισε όμορφα τις καρδιές μας σκίζοντας το περιτύλιγμα της αδιαφορίας, της καταναλωτικής ευδαιμονίας, της σοβαροφάνειας. Τα Χριστούγεννα του 2008 ήταν αναστάσιμος ύμνος…
*******
Ενώ ο πρετεντέρης ψέλλιζε και το ΚΚΕ έκανε βόλτα στην Κουμουνδούρου, χιλιάδες νέοι … χτυπούσαν την πόρτα των νοικοκυραίων και εκμηδένιζαν το δικαίωμα στο ζάπινγκ.
*******
Δεν μπορώ να πω πολλά για το Δεκέμβρη. Με πνίγει ο καπνός μιας δολοφονίας. Ο Δεκέμβρης είμαι εγώ. Αλλά όχι μόνος αυτή τη φορά…

Αυτές οι παιδικές ερωτήσεις…

Είναι Κυριακή μεσημέρι στο πατρικό μου στην Κόρινθο. Στις 7 Δεκεμβρίου. Πέρυσι. Το προηγούμενο βράδυ έχουμε ξενυχτήσει με τη Ξανθίππη Καραθανάση στη ΝΕΤ χωρίς βέβαια να μάθουμε τι έχει συμβεί. Εντελώς τυχαία το μεσημεριανό συνοδεύεται από το δελτίο ειδήσεων. Παγώνουμε: η δολοφονία ενός παιδιού από μπάτσο, οι πρώτες πορείες, η Αθήνα βράζει.

Ο γιος μου –έχουμε ξεχάσει ότι παρακολουθεί μαζί μας- στα 4,5 τότε με τρομαγμένα μάτια και θυμό στη φωνή ρωτάει τη μητέρα του:

-Μαμά ο μπάτσος σκότωσε το παιδάκι;
-… Ναι
- Όπως στο Πολυτεχνείο;
- Κάπως έτσι…
- Μαμά… έχουμε χούντα;
- ….

Η Μαριώ του Νοέμβρη έγινε Επίτροπος

Πώς λέμε «ο Καραγκιόζης-φούρναρης»; Έτσι….

Συμπεράσματα:
1) Η εκπρόσωπος της Γενιάς του Πολυτεχνείου δεν είναι δυνατό «να ηγηθεί πολιτικά του τομέα της καταστολής» και είναι δυνατό να ηγηθεί πολιτικά του τομέα της ναυτιλίας και της αλιείας.
2) Η προϋπηρεσία στην Σοσιαλδημοκρατία είναι απαραίτητη για το ψάρεμα (στα θολά νερά) και τα καράβια (που βουλιάζουν).
3) Άλλο υφυπουργός καταστολής και άλλο Επίτροπος στο Ευρωπαϊκό κογκλάβιο.

Ωραία η πορεία της Μαριώς: από την Επανάσταση στη Διαχείριση…

Φτου

Σε τηλεοπτική διαφήμιση της Cosmote ακούγεται ένα ευρηματικό μήνυμα: "Φτου ξελευθερία". Σε όσους δεν ξέρουν μοιάζει μια ακόμη ευφάνταστη ατάκα. Σε όσους ξέρουν όμως ότι είναι ένα παλιό πολιτικό σύνθημα γραμμένο στους τοίχους της Μεγάλης μας Πόλης, με άλλο περιεχόμενο, άλλο ζητούμενο και άλλη ηθική μόνο περιφρόνηση και θυμό μπορεί να προκαλεί η ανέμπνευστη ιδέα ενός ηλίθιου διαφημιστή να το συνδέσει με ένα προϊόν της καταναλωτικής βιτρίνας μας. Άλλη η "ξελευθερία" των συνθημάτων και άλλη της τηλεόρασης βέβαια...

Καθώς η πορεία του Πολυτεχνείου προχωρούσε πριν από μια εβδομάδα στη Σταδίου βρήκα γραμμένο σε ένα τοίχο κι άλλο σύνθημα. Όμως αυτό πολύ φοβάμαι πως δεν θα το πάρει κανείς να το κάνει ατάκα σε διαφήμιση μακαρονιών ή χριστουγεννιάτικων παιχνιδιών.

Οι δρόμοι της Μεγάλης μας πόλης μοιάζουν συχνά με μεγάλο βιβλίο και οι τοίχοι των γκρίζων σπιτιών μας με τις σελίδες του. Σε ένα σχολείο στους Αμπελόκηπους είδα προχθές αυτό το σύνθημα με τη φράση του αγαπημένου παππού.

Και είναι αλήθεια πως με τα μάτια της ψυχής ο παράδεισος μοιάζει να είναι ένα είδος βιβλιοθήκης. Το πικρόχολο σχόλιό μου: δεν ξέρω πολλές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα που να μοιάζουν με παράδεισο...

Αυτό που με εκνευρίζει περισσότερο...

... δεν είναι ότι ουσιαστικά αναγκάστηκα να δώσω φακελάκι στο μαιευτήρα με περιεχόμενο ενάμισυ μηνιάτικο ενός μέσου εργαζόμενου της γενιάς μου...

Αυτό που με εκνευρίζει περισσότερο είναι ότι ο σάπιος το άνοιξε και μέτρησε αν του έδωσα ακριβώς όσα μας είχε πει...

Τι άλλο να πω;

Παρά μονάχα αυτό:

Καλώς μας ήρθες πριγκηπέσσα μου!

16 Νοέμβρη και η "Σημασία"

Στο αφήνω χρόνια τώρα, δεκατέσσερα, στο χέρι κρυφά, σαν μήνυμα μυστικό και υπόσχεση. Ήταν 16 Νοεμβρίου 1995 όταν το βρήκα πρώτη φορά και στο έδωσα εκεί κοντά στο άγαλμα στο Πολυτεχνείο...

Έχω ξαναγράψει εδώ μέσα για τον Ποιητή. Μην το ξεχνάτε: η δημοκρατία κερδίζεται, δεν χαρίζεται...

"Ο πόνος που εκφράζουμε δεν είναι παρά
η σημασία που δίνουμε στη ζωή,
επιμένοντας στην ουσία της.
Αν υπήρχε μια δύναμη να μας κρίνει,
θα μας χάιδευε πριν απ' τον ύπνο μας
τα μαλλιά, αναγνωρίζοντας πως
αγαπήσαμε το έργο της."

Νικηφόρος Βρεττάκος

«Μπαμπά αυτός έχει πεθάνει;» (Μέρος τρίτο)

Το χαοτικό χαρακτήρα αυτής της δεκαετίας διεθνώς θα ακολουθήσει και η περιγραφή της συνοπτικά εδώ. Τη δεκαετία αυτή λοιπόν ορκίζεται πρόεδρος των ΗΠΑ και δολοφονείται ο John Fitzgerald Kennedy, δολοφονούνται επίσης ο μαύρος πολιτικός αγωνιστής Martin Luther King και ο επαναστάτης Ernesto “Che” Guevara.. O Andy Warhol παρουσιάζει ένα πίνακα που παριστάνει 100 κονσέρβες. Η ποπ αρτ γεννιέται την ίδια χρονιά που ένα βρετανικό συγκρότημα, οι Beatles, κατακτούν τον κόσμο με την πρώτη τους επιτυχία, το “Love me do”. Για την ταινία «Κλεοπάτρα», η Liz Teylor αμείβεται με πάνω από 6.9 εκ. δολάρια και επιπλέον 30 εκ. δολάρια ως ποσοστά πάνω στις εισπράξεις από την προβολή του φιλμ., ενώ το «Ψυχώ» του Alfred Hitchcock ή η «Μελωδία της Ευτυχίας» καθηλώνουν εκατομμύρια θεατές στους κινηματογράφους όλου του κόσμου, κάτι που δεν κάνει το 8 1/2 του Federico Fellini στην Ιταλία, ή οι ταινίες του Γκοντάρ και της Νουβέλ Βαγκ στη Γαλλία, αλλά δεν είναι και αυτός ο σκοπός τους. Με νόμπελ λογοτεχνίας βραβεύονται εκτός των άλλων αυτή τη δεκαετία ο John Steinbeck, ο Samuel Becket και ο Jean-Paul Sartre, ο τελευταίος αρνείται να το παραλάβει.. Τη δεκαετία αυτή γίνεται η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από τον Κρίστιαν Μπάρναρντ και ο άνθρωπος «κατακτά» το διάστημα (ΕΣΣΔ) και το φεγγάρι (ΗΠΑ). Ο «Γαλλικός Μάης», η εισβολή των σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία, το φεστιβάλ του Γούντστοκ, η εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ, η «Πολιτιστική Επανάσταση» στην Κίνα είναι γεγονότα της δεκαετίας αυτής. Επίσης τα χρόνια αυτά ιδρύονται οι “Doors”και οι “Rolling Stones”, εμφανίζεται στη δισκογραφία ο Bob Dylan, ο Umberto Eco εφορμά με τη σημειολογία, ο Jacque Derida με την αποδόμηση, ο Claude Levi-Stross με τον στρουκτουραλισμό, o Jean-Paul Sartre με τον υπαρξισμό.

Άφησα πολλά απ’ έξω. Το θέμα δεν είναι να είμαι έστω σχετικά πλήρης στην ενδεικτική επιλογή των γεγονότων.
Αυτό που δεν θα αφήσω απέξω είναι η ερμηνεία του τίτλου:
Κάθεσαι λοιπόν με ένα πιτσιρίκο τα βράδια και επιλέγεις μουσική να ακούσεις. Σε κάποιες κασετίνες έχει και βιβλιαράκια με φωτογραφίες. Κάνεις το λάθος και λες πως ο Ξυλούρης έχει πεθάνει. Και ο επόμενος/επόμενη που θα ακούσετε μαζί, ή θα δείτε σε μία ταινία θα φέρει την αμείλικτη ερώτηση: «Μπαμπά αυτός έχει πεθάνει;». Και δυστυχώς έχουν πεθάνει πολλοί, οι περισσότεροι από αυτούς που βλέπουμε, ακούμε και διαβάζουμε.

Το θέμα λοιπόν είναι: εκτός από τους εκπροσώπους της μήπως έχει πεθάνει και η ίδια η δεκαετία του ’60; Τι μένει από αυτήν; Μόνο τα Νέα Μέσα Αποθήκευσης ευθύνονται που είναι παρούσα τόσο πολύ αυτή η εποχή στην καθημερινότητά μας, η μήπως είμαστε πιο φτωχοί σε τέχνη, πολιτική και ιδέες στην εποχή μας;
Πάντως πριν από λίγα καιρό γνώρισα μία λίγα χρόνια μικρότερη κοπέλα που δεν ήξερε ποια είναι η Σωτηρία Μπέλλου!

ΥΓ: Θα ήθελα πολύ να απαντήσω στον τίτλο: «Ναι, η δεκαετία του ’60 έχει πεθάνει». Αυτό θα σήμαινε ότι η δική μας εποχή κάτι θα γεννούσε…

«Μπαμπά αυτός έχει πεθάνει;» (Μέρος δεύτερο)

Η επιλογή των γεγονότων αυτού του χρονολογίου είναι βέβαια ενδεικτική και εξαιρετικά ελλειπής. Απλά αναδεικνύει και κυρίως υπονοεί τα φαινόμενα της δεκαετίας, τα πρόσωπα και τις αλλαγές. Ο διάλογος του ελληνικού χρονολογίου με το διεθνές που θα ακολουθήσει στο επόμενο ποστ είναι αυτό που αναφέρθηκε για το συγχρονισμό της εσωτερικής κατάστασης της Ελλάδας με την εξωτερική/διεθνή κατάσταση.

- Το 1959 παίζονται οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη από το Θέατρο Τέχνης στο Ηρώδειο.

- Το 1960 γεννιέται το φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη και ο Χατζηδάκις ντύνει με τη μουσική του το “Never on Sunday” του Jyles Dassin με την υπέροχη Μελίνα Μερκούρη.

- Το 1961 συγκροτείται η Ένωση Κέντρου.

- Το 1962 κυκλοφορεί το «Τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή, η «Καγκελόπορτα» του Αντρέα Φραγκιά, τα «Μηχανάκια» του Μένη Κουμανταρέα.
- Το 1963 δολοφονείται ο Γρηγόρης Λαμπράκης ενώ στους κινηματογράφους παίζεται το “America America” του Elia Kazan και τα «Κόκκινα Φανάρια» του Ντίνου Δημόπουλου. Την ίδια χρονιά ο Γιώργος Σεφέρης παίρνει το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

- Το 1964 ηχογραφείται το «Άξιον Εστί» των Οδυσσέα Ελύτη και Μίκη Θεοδωράκη, ενώ όλη η υφήλιος χορεύει το συρτάκι του Αλέξη Ζορμπά, ή μάλλον του Anthony Quinn στην ταινία της 20th Century Fox.

- To 1965 κυκλοφορεί το «Λάθος» του Σαμαράκη, ενώ ο Γεώργιος Παπανδρέου παραιτείται μετά από απαίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ από πρωθυπουργός.

- Ήταν 23 Φλεβάρη 1966, 6.30 το απόγευμα, στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου στον 5ο όροφο στο κτίριο του ΟΤΕ, όταν η Ελένη Κυπραίου ανακοινώνει τη γέννηση της Ελληνικής Τηλεόρασης. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού, ενώ ο Θεοδωράκης μελοποιεί τη μόλις εκδοθείσα Ρωμιοσύνη και τον Επιτάφιο του Γιάννη Ρίτσου.

- Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών ανατρέπει τη Δημοκρατία.

- Το 1968 ο Αριστοτέλης Ωνάσης παντρεύεται στο Σκορπιό την πρώην Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ Jackie Kennedy, ενώ το ΚΚΕ διασπάται σε «Εσωτερικού» και «Εξωτερικού».

- Το 1969 ενώ στα Μάτταλα η διεθνής των χίπηδων έπινε μπάφους, ο Διονύσης Σαββόπουλος κυκλοφορεί το «Περιβόλι του Τρελού» και στου Βοσκόπουλου τα αυτιά μπαίνουνε ψύλλοι…

«Μπαμπά αυτός έχει πεθάνει;» (Μέρος πρώτο)

Ο Διονύσης (Σαββόπουλος) ετοιμάζει τον προσεχή Δεκέμβρη μαζί με πολλούς άλλους (Στέλιο Ελληνιάδη, Σώτη Τριανταφύλλου, Γιάννη Τσεκλένη, Παύλο Τσίμα) ένα ενδιαφέρον μνημόσυνο της δεκαετίας του ’60. Μιας δεκαετίας-μύθου για την ελληνική και διεθνή κατάσταση. Η δεκαετία αυτή ίσως να μην κράτησε ακριβώς δέκα χρόνια, πιστεύω πως ξεκίνησε γύρω στα μισά του ‘50 και ολοκληρώθηκε με τη μεταπολίτευση. Ήταν λοιπόν μια «δεκαετία» που σηματοδότησε την οικονομική, πολιτική, καλλιτεχνική έξοδο από τα δεινά της δικτατορίας του Μεταξά, τον Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, όπου τα κοινωνικά δεδομένα (οικογένεια, εργασία, ΜΜΕ) και η κουλτούρα σημείωσαν μια έκρηξη αλλαγών και ανατροπών, όπου ο καταναλωτισμός, η αστικοποίηση και η μετανάστευση τώρα περισσότερο από ποτέ μετέβαλαν οριστικά μια κοινωνία παραδοσιακή σε σύγχρονη.

Είναι μια δεκαετία-αναφορά για τους ανθρώπους των μετέπειτα χρόνων, μια δεκαετία που η Ελλάδα φάνηκε να συμβαδίζει με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο ή να την αφορούν ταυτόχρονα οι αλλαγές και τα φαινόμενα των κοινωνιών του.. Η σχέση αυτή φάνηκε να έχει πλατειά κοινωνική αναφορά, δεν ήταν πια δυτικότροπες ιδιοτροπίες μιας ταξικής ελίτ που κατέτασσαν την Ελλάδα στις δυτικές χώρες.

Είναι σαφώς η έκρηξη δημιουργίας μιας πλειάδας καλλιτεχνών που συγκροτεί ακόμη και σήμερα το μύθο του ’60. Και όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για όλο τον κόσμο. Σημαντικά γεγονότα ιστορικά, επιστημονικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά άλλαξαν γρήγορα και οριστικά τις δυτικές κοινωνίες.

Θα προσπαθήσω στις επόμενες δύο αναρτήσεις να περιγράψω αυτό το κλίμα για την Ελλάδα και τον κόσμο.

Οφείλω πρώτα όμως να εξηγήσω τον τίτλο αυτού του αφιερώματος. Ή όχι; Θα δούμε στο επόμενο ποστ…….

Το δελτίο των 8

Βέβαια στο δελτίο των 8 δεν θα ακούσεις ποτέ ειδήσεις. Έτσι σου μένει χρόνος να σκεφτείς ένα δικό σου δελτίο, με τα συμβάντα της καθημερινής σου ζωής...

1. Μετέφερα στα χέρια το γιο μου κοιμισμένο από το αυτοκίνητο στο κρεβάτι του 2. Οι φακές ζεστάθηκαν στο κατσαρολάκι 3. Το πρωί το εκδοτήριο εισιτηρίων ήταν κλειστό 4. Έξω βρέχει, μέσα μου βρέχει 5. Η τράπουλα είναι στο τραπέζι, ξεχασμένη από προχθές 6. Η κούνια τοποθετήθηκε στο δωμάτιό μας, περιμένοντας τη μπέμπα σε λίγες μέρες 7. Οι σύντροφοι πάλι συζητούσαν χθες για την ενότητα της Αριστεράς 8. Τέλειωσε το μελάνι στο στυλό: δυο γεγονότα αναβάλλονται

Η όμορφη Γρανίτσα

Είναι οικισμός του νομού Ευρυτανίας, 83 χιλιόμετρα ΒΔ του Καρπενησίου. Οι γεωγραφικές μου γνώσεις ομολογώ πως δεν επαρκούν ούτε για το στίγμα που έδωσα, όμως το κακό είναι μικρό, αφού το θέμα μας δεν είναι βέβαια η Γρανίτσα. Αλλά η «όμορφη Γρανίτσα», το καφενείο μιας γειτονιάς στη Μεγάλη μας Πόλη. Έχω την ευκαιρία να την παρακολουθώ καθημερινά, αφού στέκεται σιωπηλή δίπλα στη στάση του τρόλεϊ και στο δρόμο για το σούπερ μάρκετ και το ζαχαροπλαστείο. Με τους λιγοστούς πελάτες της, το καφετζή και τη γυναίκα που μοιάζει πάντα να φοράει τα ίδια ρούχα.

Όσοι άφησαν βουνά και λιμάνια για να ‘ρθουν στη Μεγάλη μας πόλη, ιδιαίτερα τα παλαιότερα χρόνια, έφεραν μαζί τους την ανάμνηση μιας χαμένης ομορφιάς και την τοποθέτησαν στους πολύβοους δρόμους, ανάμεσα στα στριμωγμένα σπίτια, για τους ανθρώπους που δεν χαιρετούν. Μάλιστα η ¨Όμορφη Γρανίτσα» ίσως να συγκέντρωνε «πατριώτες», υπηρετώντας την ανάγκη του αυτοπροσδιορισμού και της αναζήτησης δεσμών στην Πόλη όπου οι άνθρωποι δεν χαιρετούν.

Στα φωτισμένα με λάμπες φθορίου τραπέζια, στις φθαρμένες καρέκλες, πίσω από τα βρώμικα τζάμια η «Όμορφη Γρανίτσα» γερνάει, οι πελάτες της λιγοστεύουν, η ανάμνηση ξεθωριάζει, οι δεσμοί ίσως αντικαθίστανται. Μόνο η γυναίκα φοράει τα ίδια ρούχα σαν προτομή σε μια πλατεία στην όμορφη Γρανίτσα.

Έλλη Παππά (1920-2009)

Η αφήγηση της ιστορίας ήταν στο στόμα της παραμύθι με λυπημένο τέλος, φωτογραφία ηρωικών ΟΧΙ και σκοτεινών υποχωρήσεων, ήταν ομολογία ενός ακέραιου ανθρώπου αιώνια ερωτευμένου με την αλήθεια, το θάρρος την ομορφιά.
Δεν θα της ταίριαζε η μεταφυσική συνάντηση τώρα στον κήπο με τα γαρύφαλλα με το Νίκο Μπελογιάννη να συνεχίσουν έναν διάλογο που διακόπηκε. Δεν θα μπορούσε καν να είναι παραμύθι μια τέτοια συνάντηση. Πάντως θα ταφεί στο πλάι του.

Τα μάτια της ήταν τα φώτα του αιώνα της με τους αγώνες και την αγωνία του, τα οράματα και τις διαψεύσεις, τους ηρωισμούς και τα εγκλήματα. Κάρφωναν μέσα σου το εικονοστάσι των ονείρων που κυνηγήθηκαν, ντουφεκίστηκαν, λοιδωρήθηκαν.

Η γυναίκα αυτή δεν ήταν μόνο οι δύσκολες καταφάσεις και αρνήσεις της. Ήταν μια σειρά κατατεθειμένες εγγραφές στην ελληνική βιβλιογραφία που θα επιμένουν να συνδιαλέγονται με την ελληνική ιστορία, φιλοσοφία, πολιτική και λογοτεχνία:

- Οι αρχαίοι ελληνες συγγραφείς στο "Κεφάλαιο" του Μαρξ / Ελλη Παππά. -- Αθήνα : Σύγχρονη Εποχή, 1983
- Ο Πλάτωνας στην εποχή μας : μελέτη / Ελλη Παππά. -- Αθήνα : Κέδρος, 1981
- Σελίδες από τον τύπο της αντίστασης / Έλλη Παπά -- Αθήνα : Φιλιππότης, 1985
- Η Κομμούνα του 1871:Επανάσταση του εικοστού πρώτου αιώνα / Έλλη Παππά. -- 2η έκδ. -- Αθήνα : Άγρα, 2007
- Μακιαβέλλι ή Μάρξ / Έλλη Παππά. -- Αθήνα : Άγρα, 2006
- Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου / Έλλη Παππά. -- 4η έκδ. -- Αθήνα : Κέδρος, 2005
- Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός Μαυσωλείου / Έλλη Παππά. -- Αθήνα : [χ.ε.], 1991
- Μύθος και ιδεολογία στη ρωσική επανάσταση : οδοιπορικό από το ρωσικό αγροτικό λαϊκισμό στο λαϊκισμό του Στάλιν / Έλλη Παππά. -- Αθήνα : Εστία, [χ.χ.].
- Δουλειά της φυλακής / Έλλη Παππά -- Αθήνα : Διάλογος, 1979
- Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς στο «Κεφάλαιο» του Μάρξ / Έλλης Παππά -- Αθήνα : Σύγχρονη εποχή, 1983
- Μικρογραφίες : βιβλία από τη φυλακή / Έλλη Παππά -- Αθήνα : Καλειδοσκόπιο : ΕΛΙΑ, [2006] -- 1 θήκη με 11 βιβλιαράκια
- Γράμματα στο γιο μου : φυλακές Κάστορος-Αβέρωφ-Καλλιθέας 1955-1962 / Έλλη Παππά -- Αθήνα : Άγρα, c2007
- Σπουδή στο θέμα της ελευθερίας : η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό / Ελλη Παππά. -- Αθήνα : Φιλιππότης, 1985

Τα βιβλία ως λεία

Την αναμφισβήτητη βαρβαρότητα της εβραϊκής γενοκτονίας ως ένα βαθμό εξηγεί ο Gotz Aly στο «Λαϊκό κράτος του Χίτλερ» ως τελική κίνηση στη ληστρική επιδρομή που οργάνωσαν οι ναζί στην Ευρώπη εναντίον των εβραϊκών περιουσιών.

Η «απαλλοτρίωση» των περιουσιών μιας ομάδας πληθυσμού που διαχωρίστηκε με φυλετικά και θρησκευτικά κριτήρια, ήταν εξαιρετικά χρήσιμη τόσο για τη χρηματοδότηση του επεκτατικού πολέμου, όσο και για τη μέσω των κοινωνικών παροχών προς τους Γερμανούς πολίτες εξασφάλιση της συνεργασίας, αποδοχής και υποστήριξής τους στο ναζιστικό καθεστώς. Όταν οι Εβραίοι δεν έιχαν τίποτε άλλο να δώσουν, αντίθετα «ξόδευαν» τροφή στα γκέτο, τότε εξαφανίστηκαν στα κρεματόρια.

Στα στοιχεία που δίνονται γι’ αυτή τη λεία, που με εντυπωσιακή οργάνωση συγκεντρωνόταν, καταγραφόταν και διοχετευόταν στους αποδέκτες της, θα βρει κανείς και βιβλία...

Το Φεβρουάριο του 1943 στις αποθήκες κατασχεμένων αντικειμένων από τις εβραϊκές περιουσίες της Τσεχίας καταγράφονται 778.195 βιβλία που προωθήθηκαν «προς όφελος της γερμανικής εκπαίδευσης». Προτεραιότητα στη λήψη αντικειμένων από τη λεία αυτή είχαν άτομα και οργανισμοί των βομβαρδισμένων από τους Βρετανούς γερμανικών περιοχών. Σχολές μουσικής ή λαϊκές βιβλιοθήκες ήταν μέσα στο κόλπο, καθώς επίσης ορφανοτροφεία και πολλοί ιδιώτες.

Θα είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον να βρεθούν περισσότερα στοιχεία για τα βιβλία ως λεία των ληστρικών επιδρομών των ναζί, είτε διοχετεύθηκαν στους οργανισμούς ή ιδιώτες της Γερμανίας, είτε πωλήθηκαν ως πολύτιμα αντικείμενα. Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε πόσες βιβλιοθήκες στη Γερμανία έχουν ακόμη στην κατοχή τους τέτοια βιβλία. Η εικόνα που έχουμε για τους ναζί και τη σχέση τους για τα βιβλία είναι μόνο οι τελετές καύσης που οργάνωναν.

Σχετικά και ενδιαφέροντα είναι τα άρθρα του tvxs με τίτλο «Χιλιάδες κλεμμένα από τους ναζί βιβλία στις Γερμανικές βιβλιοθήκες»
και της Καθημερινής (15/3/2009) με τίτλο «Ποια κείμενα διαμόρφωσαν τον Αδόλφο»

Οι ιδιότητες των λέξεων

Οι λέξεις, κενές περιεχομένου ή φορτωμένες νοήματα, δεν παύουν να συνθέτουν την ελπίδα της επικοινωνίας. Καταλληλότεροι να μιλήσουν για τα χαρακτηριστικά και το χαρακτήρα των λέξεων είναι οι φανατικοί χρήστες τους, συγγραφείς και ποιητές. Η ποίηση, εκλεκτική στη συνάφειά της με τις λέξεις αποτελεί ίσως την ψυχολογία τους, τη διερεύνηση δηλαδή των ψυχικών φαινόμενων των λέξεων. Τα πορίσματά της, αντιφατικά ή συμπληρωματικά είναι χρήσιμα εργαλεία στην αντίληψή μας για τις ιδιότητές τους.

Στο ποίημά του «Παρομοιώσεις» (μετ. Γιάννης Λειβαδάς, Ανθολογία αμερικανικής ποίησης του εικοστού αιώνα, εκδ. Ηρόδοτος, 2007) ο Charles Reznikoff γράφει:

…
«Λέξεις σαν σταγόνες πάνω στη σόμπα -
ένας συριγμός και ύστερα χάνονται»

Σαν να απαντάει από άλλο τόπο και άλλο χρόνο, ο Μανόλης Αναγνωστάκης στην «Ποιητική» του το 1970 γράφει:

…
«Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος»

Οι λέξεις είναι βέβαια άνθρωποι, όλοι το ξέρουν αυτό. Η κοινωνία των λέξεων είναι ο πολιτισμός μας, το περιεχόμενό του. Ό,τι αποκόπτεται από αυτόν κινδυνεύει. Όπως λέει ο Γιάννης Ρίτσος στα «Μονόχορδα»:

«Οι λέξεις που έμειναν έξω απ’ το ποίημα, φοβούνται»

Στη βροχή

Η Αθήνα είναι συννεφιασμένη. Στη βροχή φυτρώσαν πάλι οι ομπρέλες, οι περισσότερες μαύρες, και περπατούν βιαστικά στους δρόμους του Κέντρου. Μια κούπα ζεστός καφές και ένα τραγούδι φθινοπωρινό, σχεδόν σαν λειτουργία.

I hear the drizzle of the rain

Like a memory it falls

Soft and warm continuing

Tapping on my roof and walls
And from the shelter of my mind

Through the window of my eyes

I gaze beyond the rain-drenched streets

To England where my heart lies
My mind's distracted and diffused

My thoughts are many miles away

They lie with you when you're alseep

And kiss you when you start your day
And a song I was writing is left undone

I don't know why I spend my time

Writing songs I can't believe

With words that tear and strain to rhyme
And so you see I have come to doubt

All that I once held as true

I stand alone without beliefs

The only truth I know is you

And as I watch the drops of rain

Weave their weary paths and die

I know that I am like the rain

There but for the grace of you go I

(P. Simon, 1965)

Όπου το Δεύτερο είναι πρώτο…

Η ελληνική επαρχία σου δίνει πολλές ευκαιρίες για αναχρονισμούς, πόσο μάλλον όταν σε αυτή επιστρέφεις ως επισκέπτης… Μία από αυτές είναι το μόνο ραδιόφωνο που κατά κανόνα μπορείς να ακούσεις, το Δεύτερο Πρόγραμμα. Στο ποπ σκυλολόι που κυριαρχεί, τα απαράλλαχτα απογεύματα του κρατικού ραδιοφώνου θαρρείς επαναλαμβάνονται 20 χρόνια μετά με τις ίδιες φωνές, τις ίδιες μουσικές και ίσως το ίδιο συναίσθημα (αυτό δικό σου).

Ας πούμε λοιπόν πως ένα τέτοιο απόγευμα με ένα τραγούδι σε μουσική του Ζαμπέτα και στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου το κρατώ και το φυλάω καλά στο μυαλό μου. Φτάνει για να αποδείξει πώς με απλά υλικά χτίζεις όμορφα σπίτια και συναισθήματα. Εικόνες και ποιήματα αληθινά:

…
«έρημοι δρόμοι, γερμένοι ώμοι
και σπίτια ξένα σαν φυλακές»
…

υγ.: η φωτογραφία είναι του Γιώργου Βογιατζάκη

Η Μαριώ του Νοέμβρη και ο Δεκέμβρης

Για ένα λεπτό βρε παιδιά… Η Μαριώ αρνήθηκε θέση στο υπουργείο «προστασίας του πολίτη» (= ντου και ξύλο), γιατί ως εκπρόσωπος της γενιάς του Πολυτεχνείου δεν είναι δυνατό «να ηγηθεί πολιτικά του τομέα της καταστολής»;

Η Μαριώ δεν θέλει να λερώσει τα χέρια της με δυσάρεστα πράγματα ή διαφωνεί με την καταστολή; Υπάρχουν άλλες "γενιές" κατάλληλες για την καταστολή;

Θεωρώ πως θα ήταν τέλειος ο συμβολισμός του ρεφορμισμού και του οπορτουνισμού της. Η φωνή του Νοεμβρίου του ΄73 να καταστέλλει τις διαδηλώσεις του Δεκεμβρίου του ΄09. Αρκούμαι ωστόσο στο ότι της προτάθηκε…