Ορχομενός ο ερχόμενος

Τον Κακούργο τον γνώρισα πριν από 10-11 χρόνια σε μια ολιγοήμερη περιπετειώδη παραμονή μου στον Ορχομενό Βοιωτίας. Προφανώς ήταν ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής, το οποίο λόγω ασυνήθιστης, έντονης και παρατεταμένης μέθης (δικής μου) δεν μπορώ να φέρω ακέραιο στη μνήμη μου. Ένας γερός καυγάς με το κορίτσι μου και ο κολλητός που με έσερνε στα μπαρ…. με είχαν κάνει ευάλωτο στη λήθη και ενδοτικό στις καταχρήσεις. Και λέω «προφανώς» γιατί κάπως θα πρέπει να εξηγήσω τον ενθουσιασμό του φίλου μου του Νίκου που θα τον ακούγαμε.

Τα χρόνια πέρασαν και ένα πρωί σε μια στοίβα βιβλία στη βιβλιοθήκη που δουλεύω βρήκα κάποια αντίτυπα μιας ποιητικής συλλογής του Γιώργου Χ. Θεοχάρη με τίτλο «Ενθύμιον» (εκδ. Καστανιώτη, 2004). Την ξεφύλλισα, είδα ότι με ενδιαφέρει και την αιχμαλώτισα προς ιδίαν χρήσιν… Διαβάζοντας τα ποιήματά του (εμποτισμένα στην απώλεια και τον αποχωρισμό) εντόπισα το «συναξάρι Νικολάου Κακούργου του εκ Διστόμου»:

«Στην άκρη του μαρτυρικού Διστόμου, πλάι στο κοιμητήριο ζει ο Ρεμπέτης Νικόλαος Παππάς, ο επονομαζόμενος Κακούργος. Η επωνυμία αυτή συνίσταται στο τρομερόν της όψεώς του, η οποία φέρνει το μελανόμορφο χρωματισμό του παρακείμενου όρους Ξεροβούνα – εις το οποίον έδρασε ο λήσταρχος Νταβέλης – προδίδοντας την αγαθή ψυχή του, τόσο έντονα, ώστε να έρχεται στον νου μου εκείνο που έλεγε ο παππούλης μου: μην τη ζητάς την εμορφιά μόνο σ’ αυτό που βλέπεις, να τη γυρεύεις πιο βαθιά, σ’ εκείνο που δεν βλέπεις.
Η ύπαρξη του εν λόγω Νίκου οφείλεται στο ότι η μητέρα του διέλαθε της κτηνωδίας των Γερμανών κατά τη φοβερήν ημέρα της σφαγής στις 10 Ιουνίου 1944, ή, κατά μία εκδοχή, επειδή η νύχτα πρόφτασε τους φονιάδες πριν μακελέψουν τη δυτική πλευρά του χωριού, όπου και το πατρικό του – τώρα ταβέρνα.
Κάποιο απόγευμα Μαΐου, όταν ο καρδιολόγος τον καθησύχασε πως η καρδιά του είναι μια χαρά και πως αδίκως ανησύχησε, ο Νίκος είπε: «εντάξει, γιατρέ μου – επιστρέφω λοιπόν στην εντατική του ούζου», και γύρισε στο Δίστομο μετρώντας καραφάκια. Το βράδυ άναψε τη φωτιά στην ψησταριά, ετοίμασε τις χωριάτικες σαλάτες, έριξε στη μεγάλη σχάρα τις μπριζόλες και τα παϊδάκια και αφού διεκπεραίωσε το σερβίρισμα, ανέβηκε στο πάλκο μετατρέποντας το μαγαζί σε κήπο. Τραγούδησε ένα δυο αρχοντορεμπέτικα, έτσι για την εισαγωγή, κι αμέσως γνωστοποίησε πως: «από δω και πέρα δεν έχει απόπλου, είναι κλεισμένες πλέον οι αποβάθρες», πιάνοντας το μπουζούκι όπως γυναίκα που ποθείς και σέβεσαι. Η καύτρα του τσιγάρου λαμπύρισε ανάμεσα στον μέσο και τον παράμεσο του δεξιού χεριού, διαγράφοντας τη ρυθμική τροχιά του τραγουδιού
Μάζεψε συ τα γιασεμιά, Γιωργίτσα μου,
Κι εγώ τα βελονιάζω…
Εικονοποιώντας την εσωτερική του φλόγα – κι όταν επάνω στα ταξίμια οι χορδές δεν άντεξαν, γύρισε τη φωνή του σε άκρο μπάσο και ιερουργώντας εκελάηδησε
Πίνω και μεθώ, οχ! Αμάν
Μέρα νύχτα τραγουδώ
Και το ντέρτι μου, οχ! Αμάν
Στο μπουζούκι μου ξεχνώ
Κι ήταν σαν να σιχτίριζε όλους εμάς που τον ακούγαμε ή και σαν να μας έλεγε: «γλεντάτε που να πάρει ο διάολος- έτσι κι αλλιώς δεν σταματάει μέσα μας ν’ ανοίγει τα λαγούμια του ο καρκίνος».

Σε μια συνέντευξή του σήμερα ο Νίκος Ξυδάκης αναφέρεται στο Μανώλη Ρασούλη που πέθανε, και στην 34χρονη σχέση τους και ένα ταξίδι στη Θεσσαλονίκη προς ανεύρεσιν Παπάζογλου και μουσικών για να φτιαχτεί η «εκδίκηση της γυφτιάς». Σε ένα σημείο λέει: «ο πρώτος μπουζουξής που έπαιξε (σημ. τις μουσικές της «γυφτιάς») ήταν ο «Κακούργος» (Νίκος Παππάς) από τη Λιβαδειά. Έπαιζε ένα παλιό, πολύ εκφραστικό, τρίχορδο μπουζούκι. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη, έπαιξε πολύ ωραία την «τρελή και αδέσποτη», αλλά μετά δεν άντεξε και μας παράτησε».

Τελικά, έτσι ξαφνικά μας παρατάνε καμιά φορά οι μουσικοί. Αφήνοντας πίσω τους τις μουσικές τους να τις προσέχουμε. Και εγώ βρήκα τώρα μια αφορμή να σας πω μια ιστορία από αυτές που μπερδεύονται διάφορα πράγματα και πρόσωπα και σκέψεις στη ζωή μας. Για να αποχωρήσω λίγο από το θάνατο του Ρασούλη

*****
Το κείμενο είναι αφιερωμένο στη συνάδελφο Κατερίνα Κεράστα στη Λειβαδιά, που μου γνώρισε (έστω διαδικτυακά-προς το παρόν) το Γιώργο Θεοχάρη