Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014

Η "νέα βιβλιοθήκη" (Ι)


Μια προαιώνια πάλη στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι αυτή ανάμεσα στη βούληση και το χρήμα. Στον πόλεμο αυτό αποσκιρτήσεις υπάρχουν και από τη μία και από την άλλη πλευρά, στήνονται ενίοτε και άλλοτε γκρεμίζονται γέφυρες ανάμεσα στις δύο όχθες. Όταν δεν επιδιώκεται η κυριαρχία του ενός στον άλλο, αρκετοί εργάζονται για τη «συνεργασία» των δύο δυνάμεων. Αυτό σαν γενική αρχή δεν μας ενδιαφέρει τόσο να το αναπτύξουμε, όσο να το εξειδικεύσουμε στις βιβλιοθήκες, που είναι το βασικό αποθετήριο της ανθρώπινης βούλησης άμεσα και πάντα εξαρτώμενο από το χρήμα και τους κατόχους του. Στις καλύτερες περιόδους της ιστορίας των βιβλιοθηκών το χρήμα αποσκοπούσε στην ανάπτυξη των βιβλιοθηκών ως μοχλού ανάπτυξης της βούλησης. Υπάρχουν ωστόσο και περίοδοι που δια του οικονομικού ελέγχου των βιβλιοθηκών επιχειρούνταν και ο πολιτικός έλεγχος της βούλησης.

Η «Nieuwe Bibliotheek» είναι η λαϊκή βιβλιοθήκη της πόλης του Almere στην Ολλανδία. Πρόσφατα για να αντιμετωπίσει την σταδιακή μείωση του κοινού της ή/και να αυξήσει τους χρήστες των υπηρεσιών της προχώρησε σε κάποιες καθοριστικές ανατροπές. Επανασχεδιάστηκε με βάση τις ανάγκες των χρηστών της, όπως αυτές εκφράστηκαν σε έρευνες αγοράς. Αναταξιθέτησε το υλικό της με τη λογική του βιβλιοπωλείου, ανέδειξε τα εξώφυλλα των βιβλίων που θα αιχμαλωτίσουν το ενδιαφέρον του περαστικού, εκπαίδευσε το προσωπικό της στο marketing και την εξυπηρέτηση πελατών, προώθησε την εργονομία της συνεργατικότητας των πελατών της,  επιχείρησε με τη διαμόρφωση των χώρων της να «αιχμαλωτίσει» το χρήστη της περισσότερο χρόνο εντός της, εγκατέστησε στο χώρο της κονσόλες για ηλεκτρονικά παιχνίδια, στο καφέ της υπάρχει πάντα κάποιο μουσικό πρόγραμμα, η βιβλιοθήκη έγινε από θαμπή, λαμπερή. Η λαϊκή βιβλιοθήκη του Almere είχε 1.140.000 επισκέψεις το 2013. Το Almere είναι μια νέα πόλη, το πρώτο σπίτι της οποίας χτίστηκε το 1976. Σήμερα έχει 196.000 κατοίκους.


Η ανατροπή αν και δεν έγινε χωρίς διαφωνίες, είναι ένα χαρακτηριστικό ενδεικτικό παράδειγμα των νέων τάσεων που προβάλλονται στα διεθνή βιβλιοθηκονομικά συνέδρια και διαφημίζονται στα ειδικά περιοδικά του χώρου. Στην Ελλάδα είχαμε πρόσφατα την ευκαιρία να ακούσουμε έναν Ολλανδό πάλι συνάδελφό μας να επιχειρηματολογεί γιατί πρέπει να μπουν ηλεκτρονικά παιχνίδια στις βιβλιοθήκες για να αυξήσουμε την επισκεψιμότητά τους. Τι έγινε λοιπόν; Μήπως δεν θέλουμε να ξεθολώσουν οι βιβλιοθήκες; Μήπως ως άλλοι Στάτλερ γκρινιάζουμε στη μίζερη γωνιά μας αντιδρώντας στην πρόοδο; Δυστυχώς τις εποχές των οραμάτων στην παγκόσμια βιβλιοθηκονομική κουβέντα πλέον ακολουθούν οι εποχές της ευρηματικότητας προκειμένου οι βιβλιοθήκες να επιβιώσουν της οικονομικής κρίσης, της έκρηξης της τεχνολογίας και της κάμψης της πολιτικής βούλησης. Πρέπει να αναπτύξουμε συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα, να αποδεχτούμε τη «φωτισμένη» δεσποτεία των Ιδρυμάτων και των χορηγών, να συνεργαστούμε με την Αγορά και τους κανόνες της. Είναι λοιπόν έτσι τα πράγματα; Η συνέχεια και απάντηση την ερχόμενη Κυριακή.

4 σχόλια:

Κατερίνα Τοράκη είπε...

Διεθνώς γίνεται πολλή κουβέντα για το τι είναι μια βιβλιοθήκη σήμερα, τι ρόλο μπορεί/πρέπει/καλείται να παίξει, νιώθεις μερικές φορές ότι πρέπει υποχρεωτικά να υπάρχει αλλά να αλλάξει, δηλαδή να πάψει να υπάρχει; Μάλιστα έχει γίνει και πρόταση να αλλάξει το "branding", να μην ονομάζεται library, αλλά να αναζητηθεί άλλη ονομασία, κάτι που ήδη γίνεται (π.χ. στην Αγγλία). Εμείς εδώ δυστυχώς δεν προβληματιζόμαστε γιατί δεν χρησιμοποιού(σα)με τις βιβλιοθήκες, τουλάχιστον όχι τόσο ώστε να έχουμε και λόγο για τις αλλαγές. Όταν οι εκπαιδευτικοί δεν αντιλαμβάνονται την ανάγκη γιατί ... υπάρχει το Google... Και όχι μόνο. Δυστυχώς δεν υπάρχει καμία συζήτηση σε κανένα χώρο στην Ελλάδα. Σε κανένα!

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Κατερίνα νομίζω θα επαναληφθούμε αν πούμε πως πρέπει να υπάρξει ένας χώρος όπου θα γίνονται αυτές οι συζητήσεις- εννοώ έναν "χώρο" όπου θα τίθενται αυτά τα ζητήματα, ένα έντυπο ή ηλεκτρονικό περιοδικό

Κατερίνα Τοράκη είπε...

Δεν είμαι σίγουρη ότι λείπουν οι "χώροι".

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Έχεις κάπως... δίκιο. ίσως να μην το εκφράζω με σαφήνεια: αναφέρομαι στην αναγκαιότητα ενός πολιτιστικού περιοδικού που θα τοποθετείται στα ζητήματα του πολιτισμού με έναν "αριστερό" τρόπο, που δεν θα απαντά απλώς μεμονωμένα και αποσπασματικά, αλλά που θα ανοίγει επίσης τη συζήτηση, θα μάχεται για τις απόψεις του, θα δουλεύει τον οραματικό του στόχο... πάλι χρειάζεται αποσαφήνιση αυτό που γράφω: χρειάζεται ένας "χώρος" γεμάτος ανθρώπους που θα συν-σκέφτονται στα ζητήματα που προκύπτουν στον πολιτισμό.