Τραγουδώντας την απελευθέρωση της Κρήτης και στην Αθήνα

Αφού λέμε για την απελευθέρωση της Κρήτης (αν και όποτε έγινε), ας πούμε και για μια ακόμη λυρική έκφραση της χαράς που αυτή προκάλεσε στα τέλη του 19ου αιώνα. Εδώ ο ποιητής είναι ο Ιωάννης Ν. Γιαννικάκης, η έμπνευση έχει άμεσες αναφορές στα αρχαία έπη, γι' αυτό και η 39σέλιδη "Καταιγίς" ξεκινά με την επίκληση της γνωστής από τον Όμηρο σεπτής θεάς, μολονότι "έκτοτε έχουσι διαρρεύσει τοσούτοι πανδαμάτορες αιώνες..."

Το ποίημα ωστόσο αφιερώνεται σε έναν Άγγλο πολιτικό, τον Sir Charles Wentworth Dilke -2nd Baronet (1843–1911), φιλελεύθερο και ριζοσπάστη πολιτικό, "ούτινος η φωνή", όπως χαρακτηριστικά λέει ο Γιαννικάκης, "πολλάκις υψώθη υπεραμυνομένη των δικαίων των υποδούλων λαών".

Την αφιέρωση στον Κάρολο το Δίλκε κάνει ένα ταπεινό τέκνο της "αιματοβαφούς" (κι εδώ) Κρήτης...

Τραγουδώντας την απελευθέρωση της Κρήτης στο Βατούμ

Όταν λευτερώθηκε η Κρήτη (για κάποιους δεν έχει ακόμη ελευθερωθεί, εξού και η Νταντωνάκη, η Μούσχουρη, ως και η Μαρινέλλα ακόμη τραγούδησαν ΄"άμα λευτερωθεί η Κρήτη θα γελάσω") όρισαν τον πρίγκηπα Γεώργιο της Ελλάδας ύπατο αρμοστή σου λέει.

Η απελευθέρωσις λοιπόν της μεγαλονήσου Κρήτης "εκ των αιμοβαφών του τυράννου ονύχων", άμα δε και ο λαοχαρής διορισμός της Α.Β.Υ. ως υπάτου αρμοστού, συγκίνησε τόσο το 1898 τον Στέφανο Δ. Κουτσογιαννόπουλο, ώστε ύστερα από αίτημα της ελληνικής κοινότητας του Βατούμ μουσούργησε έναν ιερό πατριωτικό ύμνο με στίχους από τους ψαλμούς του Δαυίδ και τον έψαλε εν μέσω απειροπληθούς εκκλησιάσματος στο Γεωργιανό λιμάνι (νυν Ατζαρικό...).

Η αλήθεια είναι πως η εκτύπωση έγινε στην Αθήνα από τον Κουσουλίνο, αλλά στο εξώφυλλο ως τόπος έκδοσης ορίζεται το Βατούμ. Όπως και να 'ναι, εκεί στο βαθύ λιμάνι της Κολχίδας στα τέλη του 19ου αιώνα ένα μεγάλο πλήθος Ελλήνων ήταν πολύ χαρούμενο που απελευθερώθηκε η Κρήτη, κι ας λένε ό,τι θέλουνε οι Κρητικοί...

8 Ιανουαρίου του 1936

 Ήταν 8 Ιανουαρίου του 1936 στην Πάτρα (και αλλού...) όταν η Φωφώ Δ. Ζύγουρα έγραψε στο verso μιας "Αμαρτωλών Σωτηρίας" του 1859 πως το "ωραιότατον" βιβλίον που είχε πια στα χέρια της υπήρξε ενθύμιον των γεροντισσών Ελισάβετ, Ουρανίας και Αγγελικής. Χαμένα στο χρόνο πρόσωπα και ιστορίες θα μου πεις - όμως, μόνο αυτό: πως μια λεπτομέρεια πάντα ξεφεύγει και διαρκεί αιώνια. Άθελά μας.

6 του Οκτώβρη του 1945

Ήταν 6 του Οκτώβρη του 1945, ημέρα Σάββατο στην Κρήτη (και αλλού...), όταν σε ένα αντίτυπο της "Μεταυγουστιανής διοικήσεως εν Κρήτη" η μαθήτρια της Δ΄ τάξεως Βέρα Κοκκινάκη έγραψε το όνομά της. Το μεταξικό βιβλίο με τα παιδιά στο εξώφυλλο να χαιρετούν φασιστικά υπήρχε ακόμη μετά τον ολέθριο πόλεμο στο νησί. Την επόμενη των Χριστουγέννων εκείνης της χρονιάς ως "γνήσιον κτήμα" της έφερε πλέον και την υπογραφή της, ενώ στη σελίδα με τη φωτογραφία του Γεωργίου του Α΄ η μικρή Βέρα μας ενημερώνει 77 χρόνια πριν πως "από τις 20.1.46 θα πάω εις την Ε΄ τάξι γυμνασίου Καστελλίου Πεδιάδος Κρήτης". Ίσως για τη μικρή τα παιδιά στο εξώφυλλο να χαιρετούσαν απλά τον ήλιο, ίσως πάλι όχι - όμως ο πόλεμος δεν φάνηκε να νικάει εν τέλει τον ντόπιο φασισμό αυτής της χώρας και τα αφηγήματά του...

δεκαέξι νοεμβρίου δύο χιλιάδες εικοσιτρία

Σχεδόν δεν την παρατηρούσα μικρός

Πιστεύοντας ίσως
Πως αυτή η γραμμή στη μέση των δρόμων
Που χωρίζει τον κόσμο
Στα αριστερά και στα δεξιά της
Υπάρχει
Από πάντα – όπως περίπου τα δέντρα
Τα πουλιά
Η θάλασσα
Χωρίς σκοπό σε ατέρμονη φυγή

Τώρα ξέρω
Αυτή η γραμμή
Άλλοτε διπλή, άλλοτε μονή και διακοπτόμενη
Σαν οδικά σήματα μορς χωρίς τρόπο αποκωδικοποίησης
Αγωνιά κάθε στιγμή για τις ίσες αποστάσεις
Ακολουθεί με ή χωρίς τη θέλησή της την πορεία του δρόμου
Αγνοώντας τα δέντρα, τα πουλιά, τη θάλασσα
Και τον προορισμό του κόσμου

Αν δεν την συναντούσα στις εκδρομές μου θα έλεγα
Πως είμαι εγώ η διαγράμμιση των δρόμων

Βιβλία ενός κομμουνιστή μητροπολίτη

Είναι συσταχωμένα σε ένα τόμο. Επτά ολιγοσέλιδα βιβλία περί κομμουνισμού, σοσιαλισμού ή οικονομικής θεωρίας. Ως εδώ, τίποτα το ιδιαίτερο. Κάποια από αυτά βέβαια είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Για παράδειγμα ο "Νικολάι Λένιν : η ζωή και το έργο του" του Γ. Ζηνόβιεφ έχει εκδοθεί μόλις το 1921 στη σειρά "Οι αρχηγοί της Επαναστάσεως" από το Εκδοτικό Τμήμα του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδος (Κομμουνιστικού).

Πραγματικά ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη ωστόσο είναι η κτητορική σφραγίδα σε κάθε ένα από αυτά. Τα βιβλία ανήκαν στη "Βιβλιοθήκη Μητροπολίτου Ηλείας Αντωνίου" με το επιπλέον μότο του ex libris "Ψυχής Ιατρείον". Δεν ξέρω την τύχη αυτή της βιβλιοθήκης, αν ήταν βιβλιοθήκη της μητρόπολης Ηλείας ή προσωπική του μητροπολίτη της, πιθανολογώ πάντως πως σκόρπισε σε διάφορα μέρη. Τα συγκεκριμένα βιβλία ανήκουν πλέον σε μία δημοτική βιβλιοθήκη μετά από δωρεά ενός ιδιώτη συλλέκτη. Και τελοσπάντων ποιος είναι αυτός ο παπάς, μητροπολίτης μάλιστα, που είχε κομμουνιστικά βιβλία στη βιβλιοθήκη του και για ποιο σκοπό;

Ο μητροπολίτης Ηλίας Αντώνιος (Αντώνιος Πολίτης) (1890-1963) ήταν ενεργό μέλος της Αντίστασης και του ΕΑΜ. Το 1943 άφησε την έδρα του, προκειμένου να μη συνεργαστεί με τις κατοχικές αρχές και έφυγε στα βουνά. Το '44 εκπροσώπησε στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας και στη συνάντηση των αντιστασιακών ομάδων το ΕΑΜ Ηλείας και Πελοποννήσου. Επειδή μετά την απελευθέρωση έμεινε στο ΕΑΜ, κηρύχθηκε έκπτωτος από τη θέση του. Αποκαταστάθηκε ηθικά από την Εκκλησία μετά το θάνατό του, μόλις το 2000.

Τα συσταχωμένα βιβλία αυτού του τόμου είναι τα εξής:

- Ο κοινωνισμός (δια μέσου των αιώνων) : ιστορική και θεωρητική ανάπτυξις του κοινωνισμού / Αλεξ. Αθ. Δεσποτοπούλου. Εν Πάτραις : Τυπογραφείον Δημοσθένους Α. Φραγκούλη, 1913

- Η κοινωνιολογία / Emile Durkheim ; κατά μετάφρασιν Δ. Καλιτσουνάκι. Εν Χανίοις : Εκδότης Ν. Περάκις, 1919.

- Νικολάι Λένιν : η ζωή και το έργο του / Γ. Ζηνόβιεφ. Αθήναι : [εκδότης μη ταυτοποιημένος], 1934.

- Τι είνε λενινισμός. Αθήνα : Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, 1946.

- Ο κομμουνιστής λαϊκός αγωνιστής μέλος του ΚΚΕ / Ν. Ζαχαριάδη. Αθήνα : Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, 1946.

- Αδάμ Σμιθ / Γουσταύου Schmoller ; μετάφρασις Δ. Καλιτσουνάκι.

Αθήναι : [εκδότης μη ταυτοποιημένος], 1934.

- Αφέντης και δούλος : μυθιστόρημα / υπό Λέοντος Τολστόη. Αθήναι : [εκδότης μη ταυτοποιημένος], 1934.

Εκτός από την ποίηση υπάρχουν κι οι μοδίστρες

  

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η βεβήλωση αυτή της "αισθητικής ανάλυσης λογοτεχνημάτων" του '50 στα ράφια μιας βιβλιοθήκης: το τηλέφωνο της μοδίστρας της Μαρίας, το τηλέφωνο του μηχανικού του υπουργού ή του υπουργείου είναι ίσως μια σημαντική παρέμβαση στην ερμηνεία της ποίησης, ή στην απόπειρα αυτή να ερμηνευτεί με διδακτικά μονοδιάστατο τρόπο! Ή μπορεί απλώς να μην υπήρχε κάποιο πρόχειρο χαρτί σε κάποιο σπίτι κάποια στιγμή και κάποιος να σημείωσε βιαστικά δυο χρήσιμα τηλέφωνα. Εκτός από την ποίηση και την ερμηνεία της υπάρχουν κι οι μοδίστρες κι οι μηχανικοί.