Κυριακή 31 Μαρτίου 2013

Στα ίχνη της παράστασης



[Αναδημοσίευση από την "Αυγή" της Κυριακής 31/3/2013]

Η είδηση σχολιάστηκε πολύ ωραία πριν λίγες μέρες σε αυτή την εφημερίδα. Το κείμενο του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίων Χάρτου Αττικής για το θέμα ήταν πάλι εύστοχο. Οι «επισκέψεις» της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας σε βιβλιοπωλεία προκειμένου να βρεθούν στοιχεία σχετικά με τους αγοραστές βιβλίων συγκεκριμένου πολιτικού περιεχομένου είναι ένα γεγονός που δεν μας ξαφνιάζει, πρέπει ωστόσο να μας ανησυχεί. Η πολιτική ανησυχία μας δεν πηγάζει από μεμονωμένα περιστατικά, αλλά από την αντίληψη που σταδιακά διαμορφώνεται σχετικά με τη νομιμότητα της αντικαθεστωτικής σκέψης.

Προκειμένου να μην ανακατέψουν λοιπόν τη βιβλιοθήκη μου κάποτε (οι βιβλιοθηκάριοι είμαστε μανιώδεις με την οργάνωση και την τάξη), όταν η πολιτική σκέψη θα έχει τελείως απαγορευθεί, προτρέχω να αποκαλυφθώ:

Στη βιβλιοθήκη μου υπάρχουν 51 τόμοι από τα «Άπαντα» του Λένιν (εκδ. Σύγχρονη Εποχή) και δύο τόμοι με «Διαλεχτά έργα» των Μαρξ και Έγκελς κύριε αστυνόμε. Υπάρχουν επίσης πολλές μαρτυρίες από εξορίες και ξερονήσια. Πλην των ιστορικών και πολιτικών βιβλίων έχω και κομμουνιστές και αριστερούς ποιητές: 10 τόμους από τα «Άπαντα του Ρίτσου», Λειβαδίτη, Πατρίκιο, Μπρεχτ, Χικμέτ (αυτό ήταν και κομμουνιστής και Τούρκος), Καρούζο, Μαγιακόφσκη, Πέτερ-Πάουλ Τσαλ και άλλους. Έχω επίσης, κύριε αστυνόμε, βιογραφίες των Μαρξ, Μάο, Τσε Γκεβάρα, Στάλιν, Τρότσκυ, Μπρεχτ, Λένιν, Σερζ, Μπουχάριν και άλλων. Έχω βιβλία και αναρχικά ( «ο αναρχισμός στην Ευρώπη», «ιστορία της αναρχίας» (Netlau), «οι Ισπανοί αναρχικοί: τα ηρωικά χρόνια 1868-1936» (Μπούκτσιν) κ.α.) και τροτσκιστικά («ο ελληνικός τροτσκισμός: ένα χρονικό 1923-1946», «αιρετικές διαδρομές: ο ελληνικός τροτσκισμός και ο Β΄Παγκόσμιος πόλεμος»).

Κύριε αστυνόμε, στο σπίτι μου θα βρείτε επίσης σχεδόν όλα τα βιβλία αυτού του αμετανόητου μαρξιστή και επαναστάτη Βασίλη Ραφαηλίδη, βιβλία του Ζίζεκ και του Χομπσμπάουμ και τη «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδος» του Κορδάτου. Όμως πολύ φοβάμαι, κύριε αστυνόμε, πως δεν φτάνουν 450 λέξεις για να σου πω πόσα βιβλία ανατρεπτικά έχω στη βιβλιοθήκη μου. Επειδή φαντάζομαι πως όσα αναφέρονται στο ολοκαύτωμα των Εβραίων θα με χαρακτηρίσουν ίσως σιωνιστή στο μέλλον, σου το λέω από τώρα: είναι όλα στη βιβλιοθήκη ανάμεσα στους δύο καναπέδες και είναι πολλά. Τα βιβλία ομοφυλόφιλων θα τα βρεις διάσπαρτα (αλλού ο Λόρκα, αλλού ο Καβάφης, αλλού ο Τένεσσι Γουίλιαμς- έχω κι άλλους). Όσο είμαι σιωνιστής, άλλο τόσο είμαι και ομοφυλόφιλος που έχω τέτοια πράγματα στη βιβλιοθήκη μου κυρ αστυνόμε.

Κύριε αστυνόμε στη βιβλιοθήκη μου έχω και μία Βίβλο- δεν τη διάλεξα, αλλά την κρατάω γιατί είναι δώρο από έναν πολύ αγαπητό μου άνθρωπο. Γελάω καθώς σκέφτομαι την ιστορία που μου είχε πει πριν λίγα χρόνια μια θαυμάσια κυρία 90 χρόνων, η Γιόνα Παϊδούση: στην πλούσια βιβλιοθήκη της είχε πολλά «παράνομα» βιβλία επί χούντας. Όταν ήρθες όμως κύριε αστυνόμε, εκείνη σου έδειξε μονάχα τα βιβλία του Παπαδόπουλου και του Μεταξά που έξυπνα είχε προμηθευτεί και είχε βάλει στο πλέον εμφανές σημείο της βιβλιοθήκης της. Και ‘συ δεν μπήκες παραμέσα.

Υστερόγραφο: κύριε αστυνόμε, οι  Τουργκένιεφ, Τολστόι και Ντοστογιέφσκι ήταν Ρώσοι, αλλά δεν ήταν κομμουνιστές. Μην με κατηγορήσετε και γι’ αυτούς.
***
η εικόνα είναι από το βιβλίο του Φίλιππου Δρακονταειδή, "στα ίχνη της παράστασης"

Παρασκευή 29 Μαρτίου 2013

Οι παιδικές κουβέρτες



Όταν ήμασταν μικροί, την κουβέρτα που μας σκέπαζε την έκανα συχνά βουνά και λαγκάδια και πεδία μαχών για τους στρατιώτες μου και τα πλαστικά ζωάκια. Πορείες και ηρωισμοί τόσο εύκολοι και το δίκαιο πάντα επικρατούσε. Όταν τελείωνε το παιχνίδι,  οι ήρωες έμπαιναν σε ένα κουτί και τα βουνά με σκέπαζαν και παραδινόμουν στην ελευθερία των ονείρων μου.

Σκέφτομαι καμιά φορά, όταν επισκέπτομαι το πατρικό μου σπίτι, να πάρω πάλι την κουβέρτα. Απάνω της να στρώσω τη ζωή μου, να νικήσει πάλι το δίκαιο.  Ύστερα όλα να μπουν στον κουτί τους κι εγώ να σκεπαστώ και να διαφύγω στα βουνά των παιδικών μου χρόνων.

Οι παιδικές μας κουβέρτες είναι το χώμα που μας σκεπάζει φίλε μου

Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013

Μνήμη Αργύρη Χιόνη

Το ποίημα αυτό
δεν είναι το θρόισμα του ανέμου
που σου χαϊδεύει το πρόσωπο
που σε φιλάει στα χείλη
είναι ένα φευγαλέο
σκούντημα

Το ποίημα αυτό
δεν είναι του γιου σου το βλέμμα
της κόρης σου το τραγούδι
δεν είσαι εσύ που θα το αφηγηθείς
ούτε εσύ που θα το διαβάσεις
είναι ένα φευγαλέο
σκούντημα

Το ποίημα αυτό
είναι η ζωή - που είναι ένα φευγαλέο
σκούντημα

***
Αθήνα, 26/3/2013

Τρίτη 19 Μαρτίου 2013

Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013

Είμαστε το όνομά μας;


[Αναδημοσίευση από την "Αυγή" της Κυριακής 17/3/2013]

Υπάρχει αμηχανία στις βιβλιοθήκες για το πώς θα ονομάσουμε αυτούς που εξυπηρετούμε. Υπάρχει το κακόηχο και σύνηθες «χρήστες». Χρήστες των βιβλίων. Η χρήση αφαιρεί την πνευματικότητα από ένα προϊόν του πνεύματος βέβαια. «Χρήστες» λέμε συνήθως του χρήστες ναρκωτικών ουσιών, αν και πολύ θα θέλαμε οι βιβλιοθηκάριοι μια παγιωμένη σχέση εξάρτησης της βιβλιοθήκης με το κοινό της. Υπάρχει επίσης το ασαφές «κοινό»- οι «άλλοι» δηλαδή, οι «πολλοί», οι απρόσωποι, όχι εμείς οι μυημένοι, οι εντός. Το «κοινό» αφήνει χαραμάδες στο marketing, που γίνονται χαράδρες και γκρεμοί και πέφτουμε μέσα τους καμιά φορά. Το κοινό γίνεται τότε αναλύσιμο στοιχείο, μιλάμε για «τάσεις», «στάσεις», δεξιότητες και άλλα τέτοια παιχνίδια που συνηθίσαμε να παίζουμε τα τελευταία χρόνια. Καθοριζόμαστε από το κοινό όπως τα εργαλεία της ανάλυσής του μας ορίζουν- προσπαθούμε να το αντιμετωπίσουμε όπως είναι και όχι όπως θα μπορούσε να είναι. Δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό, δεν είναι όμως και αποκλειστικά καλό.

Δεν θα μπορούσαμε επίσης όλους αυτούς που έρχονται σε επαφή με τις βιβλιοθήκες να τους ονομάσουμε «φιλομαθείς» ή «ερευνητές», γιατί η βιβλιοθήκη δεν είναι μόνο επιστήμη, αλλά και τέχνη και ψυχαγωγία και ενημέρωση. Δεν θα μπορούσαμε να τους πούμε βιβλιόφιλους, γιατί οι βιβλιοθήκες είναι (μπορούν και οφείλουν να είναι) και περιοδικά, και μουσική και διαδίκτυο και εφημερίδες και κυρίως άνθρωποι. Και αφού τίποτα δεν μας κάνει καμιά φορά μου αρέσει να χρησιμοποιώ τον πιο ακατάλληλο όρο: πελάτες. Ο «πελάτης» αρχικά σήμαινε αυτόν που πλησιάζει, που προσεγγίζει. Μετά δεν με συμφέρει να πω τι σήμαινε και η συζήτηση σταματάει εδώ…

Και αν φτάνει σε αδιέξοδο η προσπάθεια να αποκαλέσουμε κάπως τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν τις βιβλιοθήκες, οφείλω να πω και για την αμηχανία των εργαζόμενων σε αυτές να αποκαλέσουν τον εαυτό τους με τον πιο δόκιμο σήμερα όρο. Η τάση των τελευταίων χρόνων πριν την Κρίση για α-σήμαντους νεολογισμούς, οδήγησε πολλούς συναδέλφους να αυτοπροσδιορίζονται ως «επιστήμονες της πληροφόρησης». Ο όρος επιχειρεί να ανταποκριθεί στον αυξημένο και διευρυμένο ρόλο μας στην οργάνωση, συγκέντρωση και διανομή της πληροφορίας σήμερα (γραπτής, ψηφιακής, προφορικής). Ωστόσο κολακεύεται να ορίζει πως είμαστε «επιστήμονες»- κάτι που βέβαια δεν είμαστε, ακόμη και αν θεωρήσουμε την πληροφόρηση επιστήμη. Επιστήμονες είναι όσοι ασχολούνται με την έρευνα, όχι όσοι ασκούν ένα (έστω απαιτητικό) επάγγελμα. Αν δεν μας είχαν προλάβει τον όρο «πληροφορηκάριος» οι ασχολούμενοι με την Πληροφορική θα μπορούσαμε χωρίς αγωνίες να αυτοπροσδιοριζόμαστε ίσως ως τέτοιοι.

Συνηθισμένος όρος είναι και ο «βιβλιοθηκονόμος», αυτός δηλαδή που νέμει, μοιράζει και ταξινομεί τα βιβλία στις βιβλιοθήκες. Ο όρος αναφέρεται κυρίως στην οργάνωση και μοιάζει σήμερα, που επιδιώκουμε να είμαστε πιο κοντά στο χρήστη και τις ανάγκες του, να είναι παράταιρος και ανεπίκαιρος. Υπάρχει και αυτό το απαίσιο «βιβλιοφύλακας» που μυρίζει μοναστήρι και φυλακή, οργάνωση και συγκέντρωση της γνώσης, όχι όμως και διανομή και ελευθερία.  Καταλήγω στο παλιό «βιβλιοθηκάριος»- το αφήσαμε για χρόνια στην άκρη, είναι όμως το πιο δίκαιο. Εδώ που τα λέμε πιστέψαμε όλα αυτά τα χρόνια πως είμαστε το όνομά μας και πως αλλάζοντάς το θα αλλάξουμε κι εμείς. Δεν γίνεται όμως αυτό. Εμείς αλλάζουμε, το κοινό μας αλλάζει, η βιβλιοθήκη αλλάζει. Όχι οι λέξεις, αλλά οι έννοιες… 

Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013

Τι ωραία που είναι η αγάπη...



Η υπόνοια μιας επελαύνουσας Άνοιξης, το προανάκρουσμα της επέλασής της σήμερα το πρωί έξω από το σχολείο του γιου μου στα Πατήσια ή στην Πανεπιστημίου: οι πρώτες μικρές εκρήξεις των ανθών της νεραντζιάς κατά ριπάς βολές του μεθυστικού τους αρώματος πετυχαίνουν καίριο πλήγμα στις σκέψεις και αναστατώνουν χαρμόσυνα τις αισθήσεις. Ερωτική έξαψη.

Ήταν χαράματα της 15ης Μαρτίου 1943. Το πρώτο τραίνο από τη Θεσσαλονίκη με Εβραίους αιχμαλώτους ξεκινούσε για τα στρατόπεδα θανάτου της Πολωνίας. Θα άνθιζαν και τότε οι νεραντζιές. Το άρωμά τους μπορεί να τρύπωσε κάποια στιγμή στο τραίνο των απελπισμένων και φοβισμένων ανθρώπων που ταξίδευαν για τη φρίκη και το θάνατο.

Περπατώ στην Πανεπιστημίου. Είναι 15 Μαρτίου 2013. Επαναλαμβάνω μέσα μου ρυθμικά
«Δεν πρέ-πει να ξε-χά-σω
Δεν πρέ-πει να ξε-χά-σω
Δεν πρέ-πει να ξε-χά-σω»


Τετάρτη 13 Μαρτίου 2013

ένα λεπτό κρεμμύδι



Μερικά κείμενα σε ξεφλουδίζουν. Και μένεις ένα κρεμμύδι κόκκινο και γυμνό που κλαίει ένα πρωινό του Μάρτη και έρχεται εκείνη η Άνοιξη σαν γυναίκα να σε χαϊδέψει, να σε αναστατώσει να σου υποσχεθεί και να σε προδώσει κι εσύ ανήμπορος παραδίδεσαι σε αυτή την προαιώνια σειρά των πραγμάτων- ανήμπορος όχι τελικά γιατί δεν μπορείς, αλλά γιατί δεν θες να αντισταθείς.
***
Η κόρη μου λέει πως αυτό το ζώο με το μακρύ λαιμό το λένε «χαμηλοπάρδαλη»- δεν θέλω να τη διορθώσω. Εξάλλου τώρα που το βλέπω πιο προσεκτικά το πράγμα, πράγματι, είναι μια χαμηλοπάρδαλη.
***
Ανέκαθεν θεωρούσα πως όλα ανεξαιρέτως τα γυμνά σώματα είναι όμορφα. Την ασχήμια τη βλέπω μονάχα στους ντυμένους ανθρώπους, ποτέ στους γυμνούς.
***
Διάβασα σε ένα βιβλίο δυο επιστολές που αντάλλαξαν το ’33 ο Einstein με τον Freud σχετικά με τον πόλεμο. Ο Φρόυντ λέει σε ένα σημείο πως την αρχική ζωώδη βία αντικατέστησε κάποια στιγμή στις ανθρώπινες κοινωνίες η θεσμοποιημένη βία του νόμου. Ο νόμος προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις με έναν προληπτικό και πολιτισμένο τρόπο, όμως όταν τα πράγματα δεν είναι εύκολα, τα αδιέξοδα του νόμου αναλαμβάνει να επιλύσει η βία του πολέμου. Αν ο νόμος είναι μια πολιτισμένη προσπάθεια αποφυγής ή οριοθέτησης της βίας, αναρωτιέμαι όμως γιατί χρειάζεται τόση βία για να επιβληθεί.
***
Άκουγα χθες πως πρέπει να πιάσουμε πάτο ως χώρα (που δεν τον έχουμε πιάσει ακόμη δηλαδή…) για να μπορέσουμε να ανεβούμε ξανά. Και σκέφτηκα πως το περιβόητο «φως στην άκρη του τούνελ» που λένε, είναι τελικά ο πάτος της καταστροφής μας.
***
Αυτές τις μέρες της αποκριάς πάντα πιάνομαι από τους ώμους σε κυκλικό χορό με τους νεκρούς μου και χορεύουμε τραγουδώντας «πώς το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι». «Με τον πούτσο τους το τρίβουν και ψιλοκοπανίζουν» απαντώ και γελάμε όλοι μαζί δυνατά. Και μάταια.

Πέμπτη 7 Μαρτίου 2013

Αθήνα, 6/3/2013


Στην αρχή σκέφτηκα πως αν άστεγοι έμεναν όσοι δεν διαβάζουν βιβλία, τα σπίτια της πόλης μας θα είχαν αδειάσει. Ύστερα δεν μπόρεσα τίποτα άλλο να σκεφτώ, παρά μόνο φεύγοντας να νοιώσω πως εκείνος, αν και άστεγος και πένης, είναι πιο ελεύθερος και δυνατός από μένα. Κυρίως γιατί στην κατάστασή του επιμένει να κρατάει ένα βιβλίο στα χέρια.

Δευτέρα 4 Μαρτίου 2013

Είτε το πιεις...


Η μοναξιά είναι κατάρα ή προνόμιο μόνο των μόνων; Αν μοιραζόμαστε τη μοναξιά μας, την περιφέρουμε, τη διηγούμαστε, την υπονοούμε, τελικά την αναιρούμε; Η μοναξιά είναι απουσία ή παρουσία; Αν η μοναξιά είναι η μία όψη του νομίσματος τότε το νόμισμα ποιο είναι; Τρεις άνθρωποι γύρω από ένα τραπέζι είναι λιγότερο μόνοι από έναν άνθρωπο μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή του;

Είναι μοναξιά και η μικροπρέπεια των άλλων, ένα μνημόσυνο γεμάτο μόνο γέρους, μια συννεφιασμένη μέρα, μια φράση που αναγκάστηκες να γράψεις (..."αφήνοντας πίσω όλα τα ιδιωτικά και δημόσια σχολεία της περιοχής..."), μια κλειδωμένη τουαλέτα, ένας πράσινος αναπτήρας, ένα δαχτυλίδι που ‘χει γραμμένη πάνω του μια φράση του Θερβάντες για τη Δουλτσινέα. Ένα ποτήρι τσίπουρο είναι μοναξιά, είτε το αφήσεις γεμάτο, είτε το πιεις.
***
αφιερωμένο στο Γιώργο και τη Σταυρούλα