Δευτέρα 24 Απριλίου 2023

Το ποίημα της Πόπης και του Κώστα


Αφήνω το κάδρο να γέρνει
αριστερά
κρεμασμένο στον τοίχο εδώ κι αιώνες
στο σπίτι που γεννήθηκα
κεντημένο πάνω του ένα αγροτόσπιτο
και μια λιμνούλα με κύκνους
και δέντρα ψηλά κι ένα λιβάδι
κι ένας δρόμος θαρρείς από μέσα μου
οδηγεί στο βάθος του τοπίου του
μια μέρα θα μπω στον πίνακα
θα κεντηθώ κι εγώ μ' ένα ψάθινο καπέλο στο κεφάλι
και θα πάρω το δρόμο
να βρω τι κρύβεται πίσω απ' τους λόφους.
Πριν μπω
θα το ισιώσω.

***
Η ακουαρέλα είναι του George Grosz (1893-1959)

Παρασκευή 21 Απριλίου 2023

Η τελευταία συνάντηση με τη Μυρσίνη



- Θέλω να τα πούμε από κοντά.
- Κι εγώ Γιώργο μου. Πριν πεθάνω.
- Άμεσα - τις επόμενες μέρες.
- Το εννοώ!
- Τι μαλακίες είναι αυτές τώρα;
- Κανονικά μου μένει ένας μήνας ζωής. Αν είναι να βρεθούμε, ας το κάνουμε πριν πεθάνω.
- Οκ. Πριν πεθάνεις, θα έρθω σπίτι σου να τα πούμε.

Ήταν Φλεβάρης του '23 και η Μυρσίνη άντεξε 2,5 μήνες - διέψευσε το γιατρό της. Αν καταγράφω εδώ αυτό το διάλογο δεν είναι για να μοιραστώ αδιάκριτα μια προσωπική επικοινωνία, αλλά γιατί ακόμη και σε αυτό το λίγο φαίνεται το ιδιαίτερο της Ζορμπά: ο τσαμπουκάς, η δύναμη, το πείσμα, το ότι αρπαζόταν από τις ιδέες μέχρι την τελευταία στιγμή της αντίληψης.

Αυτό το ραντεβού έγινε στην Τηλεμάχου την Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου. Μια κουβέντα πλημμυρισμένη ιστορίες, μικρές και μεγάλες, σχέδια, προβληματισμούς και τρυφερότητα. Για την υγεία δεν είπαμε, εγώ φοβόμουν κι εκείνη δεν την ενδιέφερε να ξοδέψει έτσι το χρόνο της συνάντησής μας. Είπαμε για τη ζωή, για τις βιβλιοθήκες και τους αγώνες των ηθοποιών, για το βιβλίο, για το Εθνικό Θέατρο, για τους εκδότες, για το ΣΥΡΙΖΑ, για τον Οδυσσέα, για το ΕΚΕΒΙ, για τα βιβλία που διαβάζουμε αυτό τον καιρό. Είπαμε και τα κάπως πιο προσωπικά μας. Μου είπε για τους γονείς της, για τα παιδικά της χρόνια, για το κατηχητικό που δοκίμασε να επισκεφτεί πιτσιρίκα, και για τη βιβλιοθήκη που είχαν στήσει στα Πετράλωνα οι Αμερικανοί με το σχέδιο Μάρσαλ κι έγινε το πρώτο μεγάλο και καθοριστικό παράθυρό της στον κόσμο. Όσες φορές τα τελευταία χρόνια βρισκόμασταν ή μιλούσαμε ο χρόνος κοιτούσε το μέλλον: σχέδια, συνεργασίες, δικτυώσεις. Αυτή τη φορά η κουβέντα μας είχε και παρελθόν. Στη δική μου απελπισία για όσα γίνονται κι όσα περνώ, εκείνη έφερνε το δικό της πείσμα, τις ανατροπές της δικής της ζωής, στους άγονους αγώνες μιας εποχής ξηρασίας εκείνη επέμενε στο πείσμα μιας ξεροκέφαλης πίστης. Σχεδόν την προκαλούσα να το κάνει. Ήθελα εν τέλει να καταλάβω τι διαμορφώνει τους ανθρώπους. Η Μυρσίνη Ζορμπά δεν ήταν εύκολος άνθρωπος, είχε γωνίες, κάποιες ήταν πολύ κοφτερές. Νομίζω πως ακριβώς αυτό το στοιχείο την έκανε γοητευτική προσωπικότητα. Λάτρευες να αντιπαρατεθείς μαζί της (αν είσαι από αυτούς που αντέχουν), κι ακόμη κι αν σε θύμωνε, ήξερες πως πίστευε με πάθος τα επιχειρήματά της, πως υπερασπίζεται όχι μόνο τη θέση, αλλά και το όραμά της. Ήταν ανήσυχη, δεν καθόταν σε μια μεριά, ήταν ηγετική και ταυτόχρονα συλλογική. Διάλεγε τους ανθρώπους γύρω της με κριτήριο τη βαρύτητα της γνώσης, της προσωπικότητας και του πάθους τους. Νομίζω πως απεχθανόταν την υποτέλεια και τη δουλοπρέπεια με τον τρόπο που την απεχθάνονται οι πραγματικά έξυπνοι άνθρωποι. Ανέπνεε τον πολιτισμό με τον μόνο τρόπο που δεν πνίγει τους ανθρώπους του: με τις ιδέες και τις πράξεις. Κυρίως με το δεύτερο.

Οι ώρες της κουβέντας μας κυλούσαν χωρίς να σταματήσουμε στιγμή να μιλάμε. Εμφανίστηκε ο Αντώνης με την πιο σεβαστική ευγένεια του αγαπημένου και φροντιστή και κάπως θυμωμένος της είπε "τι θα γίνει Μυρσίνη, θα φας;". Ένιωσα ανόητος, έπρεπε να έχω σκεφτεί... "Καλά, σε 10 λεπτά Αντώνη, δεν έχουμε τελειώσει την κουβέντα μας". Τι χωράς τώρα σε 10 λεπτά;

"Να μην σταματήσεις στιγμή να διαβάζεις. Και να γράφεις συνέχεια Γιώργο". "Σε ευχαριστώ για το σημερινό Μυρσίνη, για την κουβέντα μας. Καλή όρεξη". Κάπως έτσι τελείωσε η επίσκεψη. Πώς αποχαιρετάς; Τι να πεις και τι να ευχηθείς; Δεν κλείνεις την τελευταία σου συνάντηση με έναν άνθρωπο. Την αφήνεις μισάνοιχτη. Εκκρεμή. Σαν να μπορούσε να επαναληφθεί.

Διαβάζω το τελευταίο της κείμενο. Τη συνοψίζει μες στη σκληρή και τρυφερή κι αφτιασίδωτη αλήθεια του. Η Μυρσίνη Ζορμπά ήταν μια δυνατή των ιδεών. Θα μας λείψει αναμφίβολα η δύναμη των ιδεών της. Θα μας λείψει κι η ίδια γαμώτο.

Τετάρτη 12 Απριλίου 2023

Το ποίημα του Μανώλη

 

Νομίζω πως δεν μπαίνουν
σ' ένα ποίημα τέτοια διλήμματα
όχι τουλάχιστον, άμεσα:
ο ποιητής είναι αυτός
που εντοπίζει τις ρωγμές της πραγματικότητας
ή
αυτός που δημιουργεί ρωγμές στην πραγματικότητα;
Στην πρώτη περίπτωση
οι ρωγμές υπάρχουν ανεξάρτητα από την θέλησή μας.
Σπουδαίο πράγμα να ξέρεις το εύθραυστο του κόσμου.
Στη δεύτερη περίπτωση
είμαστε εμείς ο λόγος που έσπασε ο κόσμος.
Αυτό σημαίνει πως τον κόσμο μπορούμε να τον γκρεμίσουμε.

Όπως και να το κάνουμε πάντως
οι ποιητές είναι υλικά κατεδαφίσεως.

***
Το χαρακτικό είναι του Ernst Ludwig Kirchner

Σάββατο 8 Απριλίου 2023

Το παραμύθι της μοναξιάς


Οι ζωές των ανθρώπων δεν χωρούν σε μια ιστορία, γι' αυτό πάνε σε άλλη κι ύστερα σ' άλλη κι άλλη ιστορία. Μια φορά ζούσε μια γυναίκα. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια γειτονιά και σε όλη της τη ζωή δεν έφυγε ποτέ από 'κει. Ήταν κόρη δυο καλών ανθρώπων - δεν φώλιασε ποτέ σε άλλη αγκαλιά απ' τη δική τους. Πέθανε μόνη χρόνια μετά - νομίζω πως σε όλη της τη ζωή μόνη ήταν. Κι αυτό ακόμη το παραμύθι μόνο του θα μείνει. Γιατί η ζωή της χώρεσε σε μια μονάχα ιστορία.

***
Το χαρακτικό είναι του Ernst Ludwig Kirchner

Τρίτη 4 Απριλίου 2023

Το ποίημα της Άνοιξης

 


Κάθισε σήμερα ένα λουλούδι
λίγο θρασύ κι ατίθασο
στον ήλιο
κι άρχισε να διαβάζει δυνατά
το βιβλίο του
τα κλαράκια του κουνούσε
δίνοντας έμφαση στη χαρά του
λαμπύριζαν τα μαλλιά του στο φως
και το άρωμά του
τρόμαζε τους πεθαμένους τριγύρω
μεθυστικά τα λουλούδια
την άνοιξη

Κάθισε σήμερα στο τραίνο
δίπλα μου
μια σιωπή που μιλούσε
σε κάποιον μέσα της
και διαφωνούσε
τον εαυτό της κοιτούσε στο τζάμι
κι έτρεμε σύγκορμη
υποκριθήκαμε πως μας απασχολούσαν
οι σκέψεις και τα προβλήματα
της κουρασμένης μας παρουσίας
και δεν προσέξαμε
πως πεθαίνουν τα λουλούδια
στο βάζο

***
Το χαρακτικό είναι του Ernst Ludwig Kirchner