Γέφυρες και χάρτες

Δεν έχω κάνει ταξίδια μακρινά. Ένα μονάχα πριν από χρόνια. Θα έλεγα πως μάλλον έτυχε όλον αυτό τον καιρό να ιεραρχώ αλλιώς τα πράγματα, παραμένω ωστόσο ιδανικός εραστής τους- κι ανάξιος ίσως. Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον ήταν μάλλον μοναδικό: ανακάλυπτα πριν 16 χρόνια το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια για 13 μέρες, φιλοξενούμενος φίλων, νομίζω πως εντός μου έχω καθετί που αιχμαλώτισαν οι αισθήσεις μου εκεί. Τη μυρωδιά του Καΐρου, τις ταναγραίες της Αλεξάνδρειας, τον Σερίφ (θαρρείς δραπέτευσε από ποίημα του Καβάφη), τη Μοντάζα, τη γλυκοπατάτα στο δρόμο, το παγωτό μαστίκα, το Νείλο, το κάστρο του Καϊτ-μπέη, τη βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου, το νεκροταφείο του Καΐρου, τις δυο αρμένισσες γριές… Τους κουβαλώ μαζί μου, όπως κανείς κουβαλάει τα μπαγκάζια του από τόπο σε τόπο πηγαίνοντας.

Δεν έχω κάνει ταξίδια μακρινά. Κι ας τα ονειρεύτηκα. Κι ας τα σχεδιάζω στους απόκρυφους χάρτες της ζωής μου- σχεδόν με κάθε τους λεπτομέρεια: Παρίσι των αρχών του 20^ου αιώνα, Αργεντινή του Μπόρχες και του Τσε, Πολωνία του Άουσβιτς, Αυστρία του Μαουτχάουζεν, Ισπανία του Λόρκα, του Μιρό, του Πικάσο, του Γκρέκο, του Σαλβαντόρ Νταλί, Πορτογαλία των φάντος, Σκωτία, Κωνσταντινούπολη, Ρωσία (Πετρούπολη, Μόσχα, υπερσιβηρικός), Νέα Υόρκη, Καλιφόρνια (του Στάινμπεκ), Περού…

Δεν είναι και τόσο ακριβές πως δεν έχω ταξιδέψει πολύ. Πιτσιρίκος και για πολλά χρόνια στο παιδικό μου δωμάτιο είχα μια αφίσα του Παρισιού- φαίνεται ο Σηκουάνας σε πρώτο πλάνο και στο βάθος ο πύργος του Άιφελ. Την αφίσα την πήρα μαζί μου στο φοιτητικό σπίτι. Τώρα την έχω στο πατάρι. Σκεφτόμουν λοιπόν κάποτε πως θα πάω εκεί, εκεί που δείχνει η αφίσα, θα κάτσω πάνω στη γέφυρα με πλάτη τον Πύργο και θα κοιτάξω από ‘κει στο παιδικό μου δωμάτιο έναν πιτσιρίκο που ονειρεύτηκε κάποτε ταξίδια. Και θα τον χαιρετίσω - σαν νικητής και νικημένος.

Έλεγα λοιπόν πως προφανώς έχω ταξιδέψει πολύ. Ταξιδεύω στους δρόμους αυτής της δυστυχισμένης πόλης, ταξιδεύω στους ανθρώπους, σε πίνακες ζωγραφικής, στα όνειρά μου ταξιδεύω (συχνά πετώντας), ταξιδεύω γράφοντας και διαβάζοντας. Κι αυτά είναι ταξίδια σαν και τ’ άλλα. Διάβασα σήμερα στο τρόλεϊ ερχόμενος στη δουλειά σελίδες ενός βιβλίου της εβραίας Ruth Kluger με τίτλο «Άρνηση μαρτυρίας: Βιέννη, Άουσβιτς, Νέα Υόρκη» (Θεμέλιο, 2008). Λέει κάπου κάτι που δεν είχα ποτέ πάλι επισκεφθεί (μιλώντας για τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης και τη συντήρησή τους ως μνημεία σήμερα):

«Με αυτά τα άμορφα, αφανή περισσεύματα περασμένων εγκλημάτων δεν τιμούμε τους νεκρούς, τους συλλέγουμε και τους διατηρούμε, επειδή με κάποια έννοια τους χρειαζόμαστε: μήπως για να ξορκίσουν πρώτα τη δυσφορία μας και έπειτα να μας καταπραΰνουν; Ο άλυτος κόμπος που αφήνει η παράβαση ενός τέτοιου ταμπού όπως της μαζικής ανθρωποκτονίας, της παιδοκτονίας, μεταβάλλεται σε αλύτρωτο φάντασμα που του παραχωρούμε ένα είδος καταφύγιο για να στοιχειώσει. Ποτέ ξανά. Έτσι κι αλλιώς ποτέ ένα πράγμα δεν γίνεται δεύτερη φορά- ως προς αυτό, κάθε συμβάν είναι μοναδικό, όπως κάθε άνθρωπος, ακόμη και κάθε σκύλος. Θα ήμασταν απομονωμένες μονάδες, αν δεν υπήρχαν η σύγκριση και η διαφοροποίηση, οι γέφυρες που ενώνουν τη μια μοναδικότητα με την άλλη μοναδικότητα… μέρος απ’ όσα έγιναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, έχει γίνει και γίνεται επανειλημμένα σε πολλά μέρη του χθες και του σήμερα, και τα ίδια τα στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι μίμηση του προχθές (μοναδική βέβαια μίμηση)….».

Μοιάζει παράταιρο το απόσπασμα ενός στοχασμού για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε ένα κείμενο για ταξίδια. Αυτό όμως που λέει η Kluger, πως συντηρούμε το τραύμα για να μην το αφήσουμε να μας κυριεύσει, είναι για μένα τουλάχιστον ένας νέος τόπος. Πολλές φορές σε βρίσκει ο προορισμός, χωρίς εσύ να τον αναζητάς- σαν να είσαι εσύ το αξιοθέατο κι εκείνος, ο ταξιδιώτης. Σήμερα το πρωί πήγα σε αυτόν το νέο τόπο και κάθισα για λίγο- καθώς το τρόλεϊ κυλούσε στους δύστυχους δρόμους αυτής της πόλης. Κάθομαι στο γραφείο, ανοίγω τον υπολογιστή, μπαίνω στο internet και διαβάζω δυο κείμενα: το ένα είναι της φίλης μου της kizilkum και μιλάει για το ταξίδι της πτώσης. Το άλλο είναι του Τσαλαπετεινού και κυκλοφορεί στο μετρό της Νέας Υόρκης.

Ακόμα κι αν δεν έκανα ταξίδια μακρινά (ποιος ορίζει το μέγεθος της απόστασης εξάλλου;) καμιά φορά σκέφτομαι πως είμαι σε ένα αδιάλειπτο πηγαινέλα. Θα ήθελα όμως κάποτε να πάω στο Παρίσι- να το ξέρετε…