Media Labern: απάντηση Α΄

Τις επόμενες μέρες θα φιλοξενηθούν κείμενα συναδέλφων που απαντούν ή συνδιαλέγονται με το αρχικό κείμενο του "Βιβλιοθηκάριου". Είναι μια προσπάθεια για συζήτηση σε όσα γίνονται αυτό τον καιρό στο χώρο μας. Μια συζήτηση που πρέπει να γίνει.

Ο συντάκτης του πρώτου κειμένου επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος- οφείλω να σεβαστώ την επιθυμία αυτή.

Διαβάζοντας το post του Βιβλιοθηκάριου, δεν μπόρεσα να αντισταθώ στην ανάγκη να σχολιάσω. Κάποιες πρώτες σκέψεις είναι οι ακόλουθες (σαν ανταπόκριση στην πρόσκληση της Κατερίνας Τοράκη για προβληματισμό και διάλογο πάνω στο θέμα). Θα προσπαθήσω να τις βάλω στη σειρά:

Τα μέσα κάνουν τη δουλειά τους και προφανώς πληρώνονται πολύ καλά γι' αυτή. Καταχωρήσεις που προωθούν το έργο ενός φορέα και κάποιων μόνο βιβλιοθηκών όχι γιατί μόνο αυτοί παράγουν αλλά γιατί μόνο αυτοί έχουν τους πόρους να διαφημίσουν το έργο τους είναι κάτι αναμενόμενο από έναν Τύπο που επίσης πλήττεται από την οικονομική κρίση και συνεπώς αναζητά ισχυρούς συμμάχους, όπως το Ίδρυμα Νιάρχου. Προσωπικά, θα συμφωνήσω μαζί σου Γιώργο ότι σε καμία περίπτωση δεν είναι μειονέκτημα η όποια δράση έχουν οι βιβλιοθήκες απ’ όπου κι αν συντονίζεται και όπως κι αν αυτή πραγματοποιείται / υλοποιείται. Αλλά, όπως λες κι εσύ, οι βιβλιοθήκες είχαν δράση και πριν το Future Library και αν τις αφήσουν (και δεν τις κλείσουν - μια πολιτεία χωρίς χρήμα, βούληση και δύναμη να αντισταθεί σ’ αυτόν που εμφανίζεται ως μεγάλος χορηγός) θα συνεχίσουν να έχουν. 

Οφείλω να ομολογήσω, όμως, και την ύπαρξη ενός άλλου Τύπου που το τελευταίο διάστημα προωθεί και την εθελοντική προσπάθεια που κάνουν οι βιβλιοθηκονόμοι στους Λειψούς. Και κάτι μου λέει πως τα παιδιά εκεί, δεν πλήρωσαν για καμία καταχώρηση. Δεν ξέρω αν κάτι αλλάζει για τις βιβλιοθήκες προς το καλύτερο. 

Έχοντας αυτά τα δύο κατά νου, δεν ξέρω αν η λύση είναι να προωθείται το έργο 9 βιβλιοθηκών και τις υπόλοιπες της Ελλάδας να τις τρώει η μαρμάγκα επειδή δεν της ενέταξε κανείς σε ένα δίκτυο που πολύ αμφιβάλλω αν είναι και βιβλιοθηκονομικό εκτός από βιβλιοθηκών. Δεν το σκέφτομαι συντεχνιακά, παρόλο που με ενοχλεί η ιδέα του ότι δε μας νοιάζει αν την όποια καμπάνια σε μια βιβλιοθήκη δεν την τρέχει βιβλιοθηκονόμος ή τέλος πάντων κάποιος που προέρχεται από το χώρο της πληροφόρησης και που όλα πρέπει να στηρίζονται στις πλάτες εθελοντών, οι οποίοι φτάνουν σήμερα τα 30 χωρίς να έχουν κολλήσει ένσημο γιατί κανείς δε θα τους προσλάβει, όσο υπάρχουν εθελοντές που θα το κάνουν τζάμπα όπως αυτοί. Διαφωνώ, όμως, κάθετα με την ιδέα ότι οι ελληνικές βιβλιοθήκες είναι έτοιμες να γίνουν μόνο πολυχώροι διασκέδασης όταν πολλές από αυτές δεν έχουν καταφέρει να καλύψουν επαρκώς ως σήμερα άλλες ανάγκες των χρηστών τους, ανάγκες για τις οποίες δεν υπάρχει άλλος θεσμός να τις καλύψει. Γιατί να δίνω υπολογιστές στα παιδιά όταν δεν τα έχει μάθει κανείς να τους χρησιμοποιούν με ασφάλεια; Γιατί να τους δώσω ένα παιδότοπο όταν δεν έχουν άλλο χώρο για να αγαπήσουν το βιβλίο; Γιατί να επενδύσω σε δράσεις που θα φέρουν πολλαπλάσιο κόσμο όταν δεν έχω τις δομές να τον εξυπηρετήσω; Τι να κάνω την αύξηση της επισκεψιμότητας κατά 40-50% ή παραπάνω όταν η ανάπτυξη συλλογής εξαρτάται από το φιλελεήμον κοινό της βιβλιοθήκης και οι βιβλιοθήκες δεν έχουν προϋπολογισμό ή έχουν έναν ελάχιστο που δε φτάνει ούτε για τα πάγια έξοδα;

Αναγνωρίζω, όμως, ότι το Future Library ήρθε και κάλυψε ένα κενό. Κενό πολιτικής βούλησης, κενό ευσυνειδησίας (σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις), απουσίας ελπίδας σε κάποιες άλλες που ποτέ δεν είχαν πέσει στην αντίληψη των δημάρχων και πολιτευτών τους. Είναι όμως η λύση; Τι προβλέπουν αυτά τα μνημόνια και πόσο νόημα έχει όλες οι βιβλιοθήκες της Ελλάδας να κάνουν εκδηλώσεις copy paste σε μεγάλο βαθμό; Τόση έλλειψη πρωτοτυπίας; Και μιας και ανέφερα την λέξη πρωτοτυπία, αυτή η “καινοτομία” που συνεχώς προβάλλει το Future Library, θα ήταν καινή αν δεν ήταν αντιγραφή κάθε καινοτόμου δράσης που έχει εφαρμοστεί από την IFLA ή τις άλλες βιβλιοθήκες του κόσμου. Αλλά προφανώς το "μεγάλη μπουκιά φάε μεγάλο λόγο μη λες", δεν το έχει ακούσει κανείς απ’ όσους διαχειρίζεται τις δημόσιες σχέσεις τους και το μάρκετινγκ.

Και τώρα θα πιάσω το μεγαλύτερο αγκάθι σε όλη αυτή την δημοσιότητα που λαμβάνει το Ίδρυμα Νιάρχος: τη Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη. Δεν ξέρω από πού να το πιάσω; Από τα προβλήματα που ήδη έχει η “Παλιά” Εθνική Βιβλιοθήκη ή αυτά που θα αποκτήσει μετά τα εγκαίνια του νέου κτιρίου στο Φαληρικό Δέλτα; Επίσης, τι θα πει παλιά και τι νέα; Δεν είναι μία; Δηλαδή όταν μια οικογένεια μετακομίζει γίνεται άλλη οικογένεια μετά τη μετακόμιση; Επειδή θα έχει δύο μπάνια και τραπεζαρία αλλάζει η δομή της οικογένειας; Επειδή θα έχει χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα θα γίνει Εθνική της προκοπής; Ποιος έδωσε το δικαίωμα στους κυρίους του Ιδρύματος να αποφασίσουν τη δομή της; Γιατί η Εθνική μας βιβλιοθήκη να είναι και ερευνητική και δανειστική; Μήπως η Αττική δεν έχει δεκάδες εξαιρετικές δημοτικές και ερευνητικές σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το Δέλτα; Ειδικά σε ό,τι αφορά τις δανειστικές, που ο κ. Τροχόπουλος δηλώνει ότι δεν υπάρχουν στην Αθήνα, να τον ενημερώσω για τα ακόλουθα:

1. Το ΔΕΛΤΑ δεν είναι στην Αθήνα (δεν είναι στο Δήμο Αθηναίων - ο οποίος έχει δημοτική βιβλιοθήκη που τον έχει φιλοξενήσει και που συμμετέχει και στο Future Library, για να φρεσκάρω τη μνήμη του).

2. Ας ανοίξουν τα ματάκια τους να κοιτάξουν και από την άλλη πλευρά της Συγγρού και να δουν την απίστευτη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου, η οποία εδώ και χρόνια είναι ανοιχτή για το κοινό, εξίσου προσβάσιμη με το Δέλτα, δανειστική και άψογα οργανωμένη με εξειδικευμένο αλλά και γενικό περιεχόμενο και με χώρους κατάλληλους για υποδοχή και υποδομές κατάλληλες για εξυπηρέτηση ΑμεΑ. 

3. Αν με το Αθήνα εννοούμε όλη την Αττική, χωρίς να απομακρυνθώ από το Δέλτα (γεωγραφικά) να υπενθυμίσω στο Ίδρυμα Νιάρχος (και στην πολιτεία που το αφήνει να αλωνίζει και να κάνει κουμάντο) ότι βιβλιοθήκες έχουν σχεδόν όλοι οι δήμοι γύρω από το Δέλτα (πλην της Ν. Σμύρνης που το έχει στα προσεχώς). Για να μη σχολιάσω ότι ο κάτοικος του Μενιδίου, της Ελευσίνας και του Λαυρίου ή έστω της Γλυφάδας (για να έρθω σε μικρότερες αποστάσεις) της Δραπετσώνας, της Νίκαιας ή του Παπάγου και του κέντρου της Αθήνας δε θα ξεκουνηθεί να τρέχει να δανειστεί αλλάζοντας 2 και 3 συγκοινωνίες από την “Νέα” Εθνική ακόμα κι αν υλοποιηθούν τα σχέδια (δεν ξέρω σε ποιον να αποδώσω την έμπνευση) για συνέχεια ύπαρξης μόνο των “βιώσιμων” βιβλιοθηκών και κλείσιμο των υπολοίπων που τώρα βρίσκονται στις γειτονιές τους.

Επίσης, αν η Εθνική είναι δανειστική και ερευνητική, ποιος θα βγάζει την εθνική βιβλιογραφία (που θα ’πρεπε να τη βγάζει εδώ και αιώνες και δεν τη βγάζει ακόμα), ποιος θα αναλάβει τα authorities που η Library of Congress ζητά τη σφραγίδα της για να δεχθεί μια διόρθωση ελληνικής επικεφαλίδας στους καταλόγους της κι η Εθνική είναι πάντα απούσα; Πώς η παιδική χαρά που θα φτιάξουν θα θυμίζει στα παιδιά ότι το βιβλίο τους κάνει καλό και μπορεί να είναι μια μορφή διασκέδασης και οι βιβλιοθήκες υπάρχουν όχι γιατί είναι άλλος ένας παιδότοπος αλλά γιατί τους προσφέρει αυτό το κάτι επιπλέον; Και τι σημαίνει τ’ ότι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος θα έχει την εποπτεία του χώρου για 80 χρόνια; Και τι θα πει δίκτυο δημοτικών και δημοσίων βιβλιοθηκών; Αυτοί που με τόση ευκολία αντιγράφουν σχεδιάκια του εξωτερικού, δε μου δίνουν λίγη βιβλιογραφία και case studies όπου ένα ίδρυμα, μη θεσμικός φορέας διαχειρίζεται τέτοιο δίκτυο; Από πού κι ως πού αποφασίζουν από κοινού τη δομή, τις υπηρεσίες, το διευθυντή της βιβλιοθήκης; Με προβληματίζει η χάραξη εθνικής πολιτικής βιβλιοθηκών χωρίς να ερωτώνται οι βιβλιοθήκες και οι βιβλιοθηκονόμοι. Με εξοργίζει η λήψη αποφάσεων με επιδεικτική αδιαφορία για την άποψη όσων αφορά και όσων θα κληθούν να την υλοποιήσουν. Καλοί οι managers αλλά τι στην ευχή, μια ζωή σ’ αυτή τη χώρα, σχεδιάζουμε πράγματα χωρίς ανάλυση κοινότητας; Σχεδιασμός χωρίς προηγούμενη γνώση των αναγκών; Δηλαδή ποιος είπε στην “πολιτεία” (καλά… όχι ότι την υπολογίζει και τη ρωτάει κανείς έτσι που έχει εκχωρήσει τα δικαιώματά της δεξιά κι αριστερά) και στο Ίδρυμα Νιάρχος ότι ο μέσος πολίτης αυτή τη στιγμή χρειάζεται παιδική χαρά; 

Κλείνοντας, θέλω να πω ότι τα γράφω όλα αυτά με μεγάλο εκνευρισμό γιατί παρατηρώ εδώ και μήνες, βιβλιοθήκες και βιβλιοθηκονόμους να προωθούν μέσω των σελίδων τους και των κοινωνικών δικτύων όλα αυτά τα πληρωμένα δημοσιεύματα χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι με αυτό δεν είναι η βιβλιοθήκη τους αλλά το Ίδρυμα αυτό στο οποίο προσφέρουν υπηρεσίες. Αντίθετα, για τις βιβλιοθήκες τους, λειτουργούν δυσφημιστικά στην πραγματικότητα, αν σκεφτεί κανείς ότι αυτό που περνάει στον κόσμο είναι ότι είχαν ανάγκη το Future Library για να κινητοποιηθούν και να δουλέψουν (και με την οργή που τρέφει ο κόσμος για τους δημοσίους υπαλλήλους τέτοια συμπεράσματα δεν είναι δύσκολο να επαχθούν έστω και αυθαίρετα). Να δω, όμως, όλος αυτός ο κόσμος που πίνει νερό στο όνομα του Future Library και του χρυσού χορηγού “Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος” τι θα λέει όταν αυτά τα δύο: 1) αποφασίσουν ότι η βιβλιοθήκη τους δεν είναι βιώσιμη και άρα θα κλείσει γιατί μόνο τέτοιες θα μπουν στο δίκτυο της Εθνικής ή 2) θα πάψουν να χρηματοδοτούν καμπάνιες, media labs και παιδικές χαρές και τότε θα τα δούμε όλα αυτά να ρημάζουν γιατί οι δήμοι και το υπουργείο Παιδείας (στο οποίο υπάγονται οι δημόσιες) δε θα έχουν λεφτά να τα συντηρήσουν, πώς θα κρατήσει το κοινό στις βιβλιοθήκες; Γιατί όταν το κοινό συνηθίσει σε κάποιες υπηρεσίες οι οποίες παύουν να προσφέρονται, δύσκολα θα επιστρέψει στη βιβλιοθήκη που θα του δίνει μόνο δανεισμό και πληροφορίες και μάλιστα περιεχομένου απαρχαιωμένου (καθώς πού λεφτά για βιβλία σε μια ψωροκώσταινα που ξιπάστηκε και έμαθαν τα οπίσθιά της σε Media Labs);