Δευτέρα 17 Αυγούστου 2015

Ota Pavel, μια ζωή ψαρεύοντας


Υπάρχουν βιβλία που εμφανίζονται μπροστά σου σαν απροσδόκητα ξέφωτα. Απολαμβάνεις την αφήγησή τους, παρατείνεις την ανάγνωση προκειμένου να αναβάλεις το τέλος τους. Αφήνεις τα κεφάλαιά τους να καθίσουν μέσα σου και να ωριμάσουν. Διάβασα ένα τέτοιο βιβλίο αυτές τις μέρες: είναι η συλλογή διηγημάτων «Μια ζωή ψαρεύοντας» του Τσέχου συγγραφέα Ota Pavel (εκδόσεις Ίκαρος, 2014, μετάφραση Κώστα Τσίβου). Ο Pavel (1930-1973) είναι μια ιδιαίτερη μορφή των τσεχικών γραμμάτων, γιος ενός Εβραίου πατέρα (που βιώνει τον εγκλεισμό στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης) και μιας χριστιανής μητέρας (με την οποία ζει τα χρόνια του Πολέμου). Ο πατέρας και τα αδέρφια του «επιβιώνουν» από τα στρατόπεδα, επιστρέφουν και η ζωή της οικογένειας παίρνει πάλι μπροστά. Ο Πάβελ εργάζεται ως ανθρακωρύχος, αθλητής και αθλητικός δημοσιογράφος. Το 1964 καλύπτοντας τους χειμερινούς ολυμπιακούς αγώνες του Ινσμπρουκ εμφανίζει μανιοκαταθλιπτικά επεισόδια που τον οδηγούν σε χρόνιες νοσηλείες σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Γράφει και δημοσιεύει διηγήματα αυτή την περίοδο, μέχρι το 1973 που πεθαίνει 43 χρόνων από ανακοπή καρδιάς.

Το «Μια ζωή ψαρεύοντας» είναι σύνθεση και επιλογή από δύο συλλογές του. Ο Ota Pavel σε αυτά τα διηγήματά του γράφει για την ελευθερία επιστρέφοντας στην παιδική του ηλικία. Με τρυφερή ειρωνεία και αυθεντικό θαυμασμό περιγράφει τον ποικίλο κόσμο των ενηλίκων, όσα του έμαθαν για τη ζωή και το ψάρεμα. Το ψάρεμα ωστόσο είναι τελικά η μαεστρία της επιβίωσης. Ο συγγραφέας απομονώνει τη δραστηριότητα του ψαρέματος όχι για να την περιγράψει, αλλά για να σχολιάσει την ίδια τη ζωή στο σύνολό της. Αποχαιρετά συντετριμμένος τη χαμένη παιδικότητα– είναι ενδεικτικό το τελευταίο διήγημα, όπου ο ενήλικος πια ψαράς δέχεται έκπληκτος ως δώρο μια ψαριά με δυναμίτη, την οποία τελικά απορρίπτει. Το ψάρεμα για τον μικρό Ota είναι πράξη αντίστασης, αψηφισιά στα χρόνια του πολέμου, είναι ο τρόπος του να κρατήσει κοντά του τον πατέρα και τα αδέρφια του. Ο κόσμος που περιγράφει ο Pavel κυριαρχείται από τη μορφή του πατέρα που κατά κανόνα πλαισιώνεται από τον χορό των ενήλικων αντρών – αν και η μορφή της μητέρας υπάρχει σε δεύτερο πλάνο σχεδόν παντού, ενώ σε ένα διήγημα υπάρχει και η γυναίκα-πειρασμός πάλι συνδεδεμένη με τον πατέρα. Ο αρσενικός του κόσμος είναι ένας κόσμος θαρραλέος στα πάθη και τα λάθη του, που τσαλακώνεται και συνεχίζει μέχρι το τέλος να δοκιμάζει. Και εν τέλει χάνει τη μάχη.


 Η γραφή του Pavel είναι αφοπλιστικά ανεπιτήδευτη και άμεση. Είναι παραμυθάς. Στις ιστορίες του προκύπτουν συχνά και αβίαστα ποιητικές ρωγμές. Διάχυτη είναι η σάτιρα, περισσότερο ως αντίστιξη στην αμείλικτη πραγματικότητα. Ο πόλεμος είναι παρών, αλλά κυρίαρχη είναι η ελευθερία. Το ψάρεμα (ή το κυνήγι), είναι ένας χαμένος παιδικός παράδεισος, όπου μπορείς να αγωνίζεσαι για να ζήσεις. Νομίζω πως περισσότερο από ένα βιβλίο για την Ελευθερία το «Μια ζωή ψαρεύοντας» είναι ένα βιβλίο για την Ήττα, σπαρακτικό μες στα παιδικά του ρούχα. 

Δεν υπάρχουν σχόλια: